KALATAS SA LUISITA MALL

sa likod ng maaliwalas mong mukha
ganap kang kalbaryo O Luisita
sapagkat dinilig ng dugo at luha
ang sagana at mayaman mong dibdib

-- Santiago Villafania, "Sonito 207: Hacienda Luisita"

I
Minsa'y may nagsabi sa akin
na tila sadya kang itinulos sa aspalto
upang takpan ang nagnanaknak na kahirapan
sa sinapupunan ng Hacienda Luisita.

Hindi ko ito sasalungatin.
Paano ko pabubulaanan
ang katotohanang kasinliwanag ng sanlibong araw?

Sa likod ng iyong ipinagyayabang na karangyaan,
nakalulula ang mga larawan
ng manggagawang-bukid na ang lingguhang sahod ay di maipambibili
ng kahit galunggong;
ng sakadang walang maiulam kundi hangin,
ng naghihikahos na manggagawang ayaw bigyan ng dagdag sa sahod.

II
Ikaw ang ngiti ni Kris Aquino,
panapal sa luhang bumabaha sa Hacienda Luisita.
Ikaw ang rosaryo ni Cory Aquino,
pangkubli sa kaimpaktuhang kamakaila'y dumakma
sa kayraming busabos na nangarap mabuhay.
Ikaw ang mga paliwanag ni Peping Cojuangco,
pampalabo sa mga totoong kaganapan.

KABYAWAN SA FUDGE

At nailabas din naming Kilometer 64 ang aming ikaanim na chapbook ng mga tula. Ito'y tungkol sa mga nangyayari sa Hacienda Luisita, lalo na ang madugong pagbuwag sa hanay ng mga welgista noong Nobyembre 16 ng taong nagdaan, at pinamagatang Kabyawan.

Bakit Kabyawan? Pakinggan natin ang tagapagtatag ng grupo, si Rustum Casia: "Panahon ng anihan (nang) iputok ng mga manggagawa ng Central Azucarera de Tarlac (CAT) at mga manggagawang bukid ng Hacienda Luisita Inc. (HLI) ang welga.

"Kabyawan."

Pangunahing gumugunita sa marahas na pagbuwag na humantong sa isang masaker noong Nobyembre 16, tumutukoy rin ang mga tula sa Kabyawan sa matinding pagsasamantalang dinaranas ng mga manggagawa at manggagawang-bukid sa Hacienda Luisita--ang di-pamamahagi ng lupang dapat ay naipamahagi na noon pang 1967, ang pagpapasahod sa manggagawang-bukid ng P9.50 lamang sa bawat araw ng patrabaho at pagpapatrabaho nang dalawang araw lamang sa bawat linggo, ang napakababang bayad sa mga sakada na hindi sapat upang maipambili man lamang ng ulam na kapirasong tuyo, ang kulang na pasahod sa mga manggagawa sa milling.

Ang mga ito'y mga bagay na nagaganap sa gitna ng nakalululang karangyaan ng mga Cojuangco at Aquino, ang mayayabang na may-ari ng Hacienda Luisita.

Ginanap ang paglulunsad ng koleksiyon noong Enero 20 sa Fudge Cafe, ang paborito naming tambayan, na matatagpuan sa España Street, Sampaloc, Maynila.

Dito'y nagkaroon ng mga pagtatanghal. May pagbigkas ng tula mula kina Sonny Villafania, Jonar Sabilano, Kapi Capistrano, Babes Alejo, Spin (na sapagkat mayaman ay may bahay dito at dito), Rustum, sa Dulaang Katig, at sa inyong lingkod. Tumugtog din ang ND Go Gerls at ang inyong lingkod. Mayroon ding pagtatanghal ang performance artist na si Boyet de Mesa ng Tupada at New World Disorder.

Sa isang bahagi ng programa'y ipinalabas namin ang Sa Ngalan ng Tubo, isang bidyo dokumentaryong produksiyon ng Tudla Multi-Media Network, na tungkol sa mga pundamental na usapin sa likod ng welga sa Hacienda Luisita at sa karahasang naganap noong Nobyembre 16. Matapos ito'y nagbigay ng pananalita si Ka Rodel Mesa, isang tagapagsalita ng Alyansa ng mga Manggagawang-Bukid sa Asyenda Luisita (AMBALA), na naimbitahan namin.

Samantalang nagtatampok ng mga tula mula sa mga kasapi ng Kilometer 64, ang Kabyawan ay may tig-i-tig-isa ring ambag na tula mula sa mga sumusunod: Gelacio Guillermo, isang matagal nang tanyag na makata ng protesta at dating manggagawa sa Hacienda Luisita; Danilo Ramos, isang magbubukid mula sa Bulacan at pambansang tagapangulo ng Kilusang Magbubukid ng Pilipinas (KMP); at Ronalyn Olea, dating tagapangulo ng College Editors Guild of the Philippines (CEGP), ikatlong nominado ng Anak ng Bayan Youth Party (AnB) sa halalan sa party-list nitong nagdaang eleksiyon, at ngayo'y nasa National Union of Students of the Philippines (NUSP).

Mabibili ang bawat kopya ng Kabyawan sa halagang P20. Kung paano makabibili nito'y malalaman sa pamamagitan ng pagpunta sa e-group ng Kilometer 64.