Nakangiti Ka
Sinalubong mo sa paliparan
ang mga bagong bayani
ng bansa.
Kinamayan mo sila,
inabutan mo
ng ilang regalo.
Umuwi kang nakangiti,
pagkat nagawa mo na
ang dapat mong gawin
sa kanila.
Nakangiti ka
habang ang maraming bansa
ay nagiging mga Hapon
ng mga Maricris Sioson
at mga Singapore
ng mga Flor Contemplacion,
pagkat nagawa mo na
ang dapat mong gawin
sa kanila.
Tuesday, December 24, 2002
Saturday, October 26, 2002
Patak ng Unos
Isang gabi iyong hindi gayon kadaling lalamunin ng halimaw ng paglimot. Gabi iyong nagtipun-tipon ang may mahigit sa tatlumpung kasapi ng No to War, Yes to Peace Coalition sa harap ng Embahada ng Estados Unidos.
Ang No to War, Yes to Peace Coalition ay binubuo ng iba't ibang tao mula sa iba't ibang sektor ng lipunan at blokeng pampulitika na pinapagbuklod-buklod ng mga lagda nila sa isang pahayag na umikot sa Internet kamakailan, isang pahayag na nananawagan ng muling pagbubukas ng usapang pangkapayapaan sa pagitan ng pamahalaan at ng Communist Party of the Philippines-New People's Army-National Democratic Front. Mula roo'y madaling lumalim ang panawagan ng naturang pangkat at napadako sa pananawagan ng makatarungang kapayapaan sa lahat ng dako ng daigdig.
Kagabi nga, tangan ang mga puting kandila, ilang plakard, at isang istrimer, nagtipun-tipon ang ilan sa mga kasapi ng pangkat sa harap ng Embahada ng Estados Unidos upang tutulan ang napipintong pakikidigma ng Estados Unidos sa Iraq. Nanghawak ang koalisyon sa panawagang di makatarungan at iligal ang napipintong pakikidigmang ito, sapagkat bukod sa walang basbas ng anumang resolusyon mula sa Konsehong Panseguridad ng Nangagkakaisang Bansa'y pinangungunahan ng isang bansang walang moral na karapatang ipilit ang pagsunod ng alinmang kapwa nito bansa sa pandaigdigang batas sapagkat siya ma'y kayrami nang nilabag na patakaran ng Nangagkakaisang Bansa. Kasabay nito'y ang pagdiriin sa kahingiang pairalin sa lahat ng dako ng daigdig ang makatarungang kapayapaan.
Sapagkat ang nagsidalo'y mula sa iba't ibang blokeng pampulitika, may iba kaipalang nakaramdam ng sandaling pagkailang. Ngunit nang gabing iyo'y hindi naging mahalaga ang kung saan nanggaling ang sino; nagbuklod-buklod sila nang di nagtatanungan kung alin-aling organisasyon ang kanilang kinabibilangan. Ang naging mahalaga nang gabing iyo'y ang paninindigang ang ating bayan ay di dapat na masangkot sa digmaang di makatarungan at iligal.
Kaunti lang ang nakadalo--wala pang apatnapu. Madalian kasi ang naging mga paghahanda bago ang pagkilos; araw lang ang binilang.
Datapwat ang anumang kakulangan nang gabing iyon sa bilang ay mahusay na napunan ng makapangyarihang panawagan. Walang tangan liban sa mga kandila at plakard at isang istrimer, ang wala pang apatnapung taong nagpiket sa harap ng Embahada ng Estados Unidos ay nilingon ng bawat magdaan.
Maliit nga lang ang naging pagkilos nang gabing iyon. Ngunit ang munti mang patak ng asido'y bumubutas sa tabing ng kawalang-bahala. Wala ring unos na di sa patak nagsimula.
Isang gabi iyong hindi gayon kadaling lalamunin ng halimaw ng paglimot. Gabi iyong nagtipun-tipon ang may mahigit sa tatlumpung kasapi ng No to War, Yes to Peace Coalition sa harap ng Embahada ng Estados Unidos.
Ang No to War, Yes to Peace Coalition ay binubuo ng iba't ibang tao mula sa iba't ibang sektor ng lipunan at blokeng pampulitika na pinapagbuklod-buklod ng mga lagda nila sa isang pahayag na umikot sa Internet kamakailan, isang pahayag na nananawagan ng muling pagbubukas ng usapang pangkapayapaan sa pagitan ng pamahalaan at ng Communist Party of the Philippines-New People's Army-National Democratic Front. Mula roo'y madaling lumalim ang panawagan ng naturang pangkat at napadako sa pananawagan ng makatarungang kapayapaan sa lahat ng dako ng daigdig.
Kagabi nga, tangan ang mga puting kandila, ilang plakard, at isang istrimer, nagtipun-tipon ang ilan sa mga kasapi ng pangkat sa harap ng Embahada ng Estados Unidos upang tutulan ang napipintong pakikidigma ng Estados Unidos sa Iraq. Nanghawak ang koalisyon sa panawagang di makatarungan at iligal ang napipintong pakikidigmang ito, sapagkat bukod sa walang basbas ng anumang resolusyon mula sa Konsehong Panseguridad ng Nangagkakaisang Bansa'y pinangungunahan ng isang bansang walang moral na karapatang ipilit ang pagsunod ng alinmang kapwa nito bansa sa pandaigdigang batas sapagkat siya ma'y kayrami nang nilabag na patakaran ng Nangagkakaisang Bansa. Kasabay nito'y ang pagdiriin sa kahingiang pairalin sa lahat ng dako ng daigdig ang makatarungang kapayapaan.
Sapagkat ang nagsidalo'y mula sa iba't ibang blokeng pampulitika, may iba kaipalang nakaramdam ng sandaling pagkailang. Ngunit nang gabing iyo'y hindi naging mahalaga ang kung saan nanggaling ang sino; nagbuklod-buklod sila nang di nagtatanungan kung alin-aling organisasyon ang kanilang kinabibilangan. Ang naging mahalaga nang gabing iyo'y ang paninindigang ang ating bayan ay di dapat na masangkot sa digmaang di makatarungan at iligal.
Kaunti lang ang nakadalo--wala pang apatnapu. Madalian kasi ang naging mga paghahanda bago ang pagkilos; araw lang ang binilang.
Datapwat ang anumang kakulangan nang gabing iyon sa bilang ay mahusay na napunan ng makapangyarihang panawagan. Walang tangan liban sa mga kandila at plakard at isang istrimer, ang wala pang apatnapung taong nagpiket sa harap ng Embahada ng Estados Unidos ay nilingon ng bawat magdaan.
Maliit nga lang ang naging pagkilos nang gabing iyon. Ngunit ang munti mang patak ng asido'y bumubutas sa tabing ng kawalang-bahala. Wala ring unos na di sa patak nagsimula.
Wednesday, October 16, 2002
Ekstremismo
Kangina, sa Frontpage, ibinalita ang tungkol sa pagbibigay ni Goh Chok Tong, Punong Ministro ng Singapore, ng panayam sa mga kinatawan ng pandaigdigang pabatiran. Marami siyang binanggit na paksa sa panayam na ito.
Subalit sa maraming paksang tinalakay niya, lumutang ang sinabi niyang sa malaking populasyong Muslim ng kanilang bansa ay marami ang mga ekstremista.
Hindi na niya ipinaliwanag ang ibig niyang sabihin sa "ekstremismo". Ngunit may mabigat na implikasyon ang pagkakagamit niya ng salitang ito sapagkat ikinabit niya ang ekstremismo sa kanyang mga kababayang Muslim.
Ayon sa Oxford American Dictionary, ang isang ekstremista ay yaong tagapagsulong ng labis na mga pananaw, lalo na sa pulitika. Samakatwid, ang pagiging ekstremista ay pagsusulong ng mga pananaw na lampas sa mga hangganan ng katwiran.
Ang salitang "ekstremista" ay palagi ngang ikinakabit sa mga Muslim. Oo nga't may mga ekstremistang Muslim sa maraming panig ng mundo.
Ngunit hindi naman esklusibo sa mga Muslim ang ekstremismo.
Oo nga't mga ekstremista ang mga tulad ng al-Qaeda, na binangga ang Estados Unidos subalit sa pamamagitan naman ng pagkitil sa libu-libong inosenteng buhay.
Datapwat di ba't ekstremista rin naman ang bansang nagsabing ang di niya kapanig ay kapanig ng mga terorista?
Hindi ba't ekstremista ang bansang upang labanan ang terorismo ay naghulog ng mga bomba sa 3,500 sibilyan sa Afghanistan at bumihag ng marami sa kanyang mga kaagapay sa digmaan?
Hindi ba't ekstremista ang bansang namumuwersa sa Iraq at Hilagang Korea na lansagin ang kanilang mga sandatang nukleyar habang ang sarili niyang ganitong mga sandata'y hindi niya nilalansag?
Hindi ba't ekstremista ang bansang naghahanda ng pakikidigma sa isang bansang walang sinasalakay?
Hindi ba't ekstremista ang bansang humihingi sa Nagkakaisang Bansa na magkaroon ng resolusyong magbibigay sa kanya (at sa kanya lamang) ng kapangyarihang magsagawa ng hakbang laban sa ibang bansa kahit na walang basbas nito?
Hindi ba't ekstremista ang bansang nangangalandakang siya'y pinili ng Diyos upang palaganapin sa sansinukob ang kalayaan, at upang isakatuparan ang layuning ito'y nang-aagaw ng laya ng maraming bansa?
Ang pagkakabit ng ekstremismo sa mga Muslim ay inianak ng kapalaluan ng iilang bumabaluktot sa dakilang relihiyong pamana ni Kristo upang magamit ito sa pagbibigay-katwiran sa paghahasik ng kasalarinan. Huwag tayong pabitag sa ganitong pag-iisip.
Kangina, sa Frontpage, ibinalita ang tungkol sa pagbibigay ni Goh Chok Tong, Punong Ministro ng Singapore, ng panayam sa mga kinatawan ng pandaigdigang pabatiran. Marami siyang binanggit na paksa sa panayam na ito.
Subalit sa maraming paksang tinalakay niya, lumutang ang sinabi niyang sa malaking populasyong Muslim ng kanilang bansa ay marami ang mga ekstremista.
Hindi na niya ipinaliwanag ang ibig niyang sabihin sa "ekstremismo". Ngunit may mabigat na implikasyon ang pagkakagamit niya ng salitang ito sapagkat ikinabit niya ang ekstremismo sa kanyang mga kababayang Muslim.
Ayon sa Oxford American Dictionary, ang isang ekstremista ay yaong tagapagsulong ng labis na mga pananaw, lalo na sa pulitika. Samakatwid, ang pagiging ekstremista ay pagsusulong ng mga pananaw na lampas sa mga hangganan ng katwiran.
Ang salitang "ekstremista" ay palagi ngang ikinakabit sa mga Muslim. Oo nga't may mga ekstremistang Muslim sa maraming panig ng mundo.
Ngunit hindi naman esklusibo sa mga Muslim ang ekstremismo.
Oo nga't mga ekstremista ang mga tulad ng al-Qaeda, na binangga ang Estados Unidos subalit sa pamamagitan naman ng pagkitil sa libu-libong inosenteng buhay.
Datapwat di ba't ekstremista rin naman ang bansang nagsabing ang di niya kapanig ay kapanig ng mga terorista?
Hindi ba't ekstremista ang bansang upang labanan ang terorismo ay naghulog ng mga bomba sa 3,500 sibilyan sa Afghanistan at bumihag ng marami sa kanyang mga kaagapay sa digmaan?
Hindi ba't ekstremista ang bansang namumuwersa sa Iraq at Hilagang Korea na lansagin ang kanilang mga sandatang nukleyar habang ang sarili niyang ganitong mga sandata'y hindi niya nilalansag?
Hindi ba't ekstremista ang bansang naghahanda ng pakikidigma sa isang bansang walang sinasalakay?
Hindi ba't ekstremista ang bansang humihingi sa Nagkakaisang Bansa na magkaroon ng resolusyong magbibigay sa kanya (at sa kanya lamang) ng kapangyarihang magsagawa ng hakbang laban sa ibang bansa kahit na walang basbas nito?
Hindi ba't ekstremista ang bansang nangangalandakang siya'y pinili ng Diyos upang palaganapin sa sansinukob ang kalayaan, at upang isakatuparan ang layuning ito'y nang-aagaw ng laya ng maraming bansa?
Ang pagkakabit ng ekstremismo sa mga Muslim ay inianak ng kapalaluan ng iilang bumabaluktot sa dakilang relihiyong pamana ni Kristo upang magamit ito sa pagbibigay-katwiran sa paghahasik ng kasalarinan. Huwag tayong pabitag sa ganitong pag-iisip.
Tuesday, October 15, 2002
Thursday, October 10, 2002
Lumad
Ang mga katutubo sa ating bansa ay kilala rin sa bansag na lumad.
Sa kung anong pakana ng tadhana, dalawang magkasunod na gabi kong napanood ang isang lumang pelikula nina Cesar Montano at Sharon Cuneta, ang Wala Nang Iibigin Pang Iba. Una'y nitong Oktubre 8, nang ako'y maglipat-lipat ng istasyon ng telebisyon, at ikalawa'y kahapon, nang ako'y sakay ng isang bus pauwi mula sa Kamaynilaan.
May isang tagpo sa nasabing pelikula kung saan ang mga tauhang ginampanan nina Cesar Montano at Sharon Cuneta ay naligaw sa isang kanlungan ng mga katutubo. Ang pinuno ng mga ito'y ayaw na pumayag na sila'y umalis mula roon nang magkasama, pagkat ayon sa batas ng tribo nila'y mga mag-asawa lamang ang maaaring lumisan mula roon nang magkasama, at kung ibig ng lalaking makasama ang babae'y kakailanganin niya itong ipaglaban--sa pamamagitan ng pakikipagsuntukan sa pinakamalakas na lalaki sa tribo.
Di man sinasadya ng mga lumikha ng naturang pelikula, inilalarawan doon ang mga katutubo bilang mga taong walang sibilisasyon. Pahiwatig ito ng palasak na pagpapalagay sa ating mga kapatid na lumad.
Ano ba ang sibilisasyon? Ito'y ang pamumuhay nang naaayon sa katwiran.
Minsa'y nakisalamuha nang ilang araw ang peryodistang si Cheche Lazaro sa tribong Tau't Bato ng Palawan. Nang kailanganin niyang akyatin ang isang bahagi ng isang yungib ay nagpapatulong sana siya sa mga lalaking naroon. Subalit ayaw siyang tulungan ng mga ito--na nagkataong pawang may mga asawa na pala--sapagkat ayon sa batas ng kanilang tribo, ang mga kamay lamang ng kanilang mga asawa ang maaari nilang hawakan.
Labis na kung labis ang kaugaliang ito. Ngunit maliwanag nitong ipinakikita ang napakataas na pagpapahalaga ng mga Tau't Bato sa paggalang sa kanilang mga asawa. Kaiba sa mga lalaking Tau't Bato ang napakarami sa ating nagmamalaking mga Kristiyano diumano datapwat kung ituring ang mga asawa nila'y parausan kundi man mga palahian lamang.
Sa mga tribo sa Cordillera, komunal ang paggamit ng lupa. Ari ng buong pamayanan ang lupa at sinuma'y malayang magsaka ng makakaya niyang sakahin. Kaiba ang palakad na ito sa naghaharing palakad sa labas ng kanilang mga tribo, na kinatatampukan ng pang-aagaw ng lupa ng may lupa.
Bukod pa sa halimbawang ito, lahat ng tribong lumad sa ating bansa ay nakilala dahil sa magiting na pakikipaglaban upang mapapanatili ang karapatang magpasya sa sarili. Kaibang-kaiba sila sa marami sa ating nangasa mga kalunsuran at kabayanan, na walang pagpapahalaga sa ating kalayaan at kung tumanggap sa pananakop ng dayuhan ay bukas-palad na'y bukas-hita pa.
Sa susunod na makakita tayo ng mga taong nakabahag at may dalang mga pana, huwag tayong agad-agarang magpalagay na higit tayong sibilisado sa kanila. Baka magulat na lang tayo.
Ang mga katutubo sa ating bansa ay kilala rin sa bansag na lumad.
Sa kung anong pakana ng tadhana, dalawang magkasunod na gabi kong napanood ang isang lumang pelikula nina Cesar Montano at Sharon Cuneta, ang Wala Nang Iibigin Pang Iba. Una'y nitong Oktubre 8, nang ako'y maglipat-lipat ng istasyon ng telebisyon, at ikalawa'y kahapon, nang ako'y sakay ng isang bus pauwi mula sa Kamaynilaan.
May isang tagpo sa nasabing pelikula kung saan ang mga tauhang ginampanan nina Cesar Montano at Sharon Cuneta ay naligaw sa isang kanlungan ng mga katutubo. Ang pinuno ng mga ito'y ayaw na pumayag na sila'y umalis mula roon nang magkasama, pagkat ayon sa batas ng tribo nila'y mga mag-asawa lamang ang maaaring lumisan mula roon nang magkasama, at kung ibig ng lalaking makasama ang babae'y kakailanganin niya itong ipaglaban--sa pamamagitan ng pakikipagsuntukan sa pinakamalakas na lalaki sa tribo.
Di man sinasadya ng mga lumikha ng naturang pelikula, inilalarawan doon ang mga katutubo bilang mga taong walang sibilisasyon. Pahiwatig ito ng palasak na pagpapalagay sa ating mga kapatid na lumad.
Ano ba ang sibilisasyon? Ito'y ang pamumuhay nang naaayon sa katwiran.
Minsa'y nakisalamuha nang ilang araw ang peryodistang si Cheche Lazaro sa tribong Tau't Bato ng Palawan. Nang kailanganin niyang akyatin ang isang bahagi ng isang yungib ay nagpapatulong sana siya sa mga lalaking naroon. Subalit ayaw siyang tulungan ng mga ito--na nagkataong pawang may mga asawa na pala--sapagkat ayon sa batas ng kanilang tribo, ang mga kamay lamang ng kanilang mga asawa ang maaari nilang hawakan.
Labis na kung labis ang kaugaliang ito. Ngunit maliwanag nitong ipinakikita ang napakataas na pagpapahalaga ng mga Tau't Bato sa paggalang sa kanilang mga asawa. Kaiba sa mga lalaking Tau't Bato ang napakarami sa ating nagmamalaking mga Kristiyano diumano datapwat kung ituring ang mga asawa nila'y parausan kundi man mga palahian lamang.
Sa mga tribo sa Cordillera, komunal ang paggamit ng lupa. Ari ng buong pamayanan ang lupa at sinuma'y malayang magsaka ng makakaya niyang sakahin. Kaiba ang palakad na ito sa naghaharing palakad sa labas ng kanilang mga tribo, na kinatatampukan ng pang-aagaw ng lupa ng may lupa.
Bukod pa sa halimbawang ito, lahat ng tribong lumad sa ating bansa ay nakilala dahil sa magiting na pakikipaglaban upang mapapanatili ang karapatang magpasya sa sarili. Kaibang-kaiba sila sa marami sa ating nangasa mga kalunsuran at kabayanan, na walang pagpapahalaga sa ating kalayaan at kung tumanggap sa pananakop ng dayuhan ay bukas-palad na'y bukas-hita pa.
Sa susunod na makakita tayo ng mga taong nakabahag at may dalang mga pana, huwag tayong agad-agarang magpalagay na higit tayong sibilisado sa kanila. Baka magulat na lang tayo.
Monday, September 16, 2002
Gabi ng Tatlong Tala
Dati-rati’y karaniwang araw lamang ang Setyembre 15. Hindi ito ang anibersaryo ng pagpapatalsik sa mga base militar ng Estados Unidos sa Subic at Clark. Hindi ito ang anibersaryo ng pagkakapahayag ng batas militar.
Ngunit kakaiba ang gabi ng nagdaang Setyembre 15. Gabi itong ipinalabas sa telebisyon ang isang pagpupugay sa tatlo sa ating mga yumaong Pambansang Alagad ng Sining: sina Maestro Lucio San Pedro, Mang Levi Celerio, at Ka Atang de la Rama. Ang nasabing pagpupugay ay isinagawa ilang gabi bago ito ipinalabas sa telebisyon.
Bago pa man ipalabas ito’y may kaunti na kaming alam tungkol sa tatlong dakilang alagad na ito ng ating sining, na kung hihiramin natin ang wika ng manunulat na si Alberto Florentino ay matatawag nating mga “Pambansang Hiyas”.
Alam naming si Maestro Lucio ay isang tagapagsulong ng tinatawag na “malikhaing nasyunalismo” at bukod sa paglikha rin ng mga lirikong makabayan ay binigyang-buhay rin niya sa pamamagitan ng kanyang musika ang maraming makabayang titik, kagaya halimbawa ng “Alamat ng Lahi” na sinulat ni Amado V. Hernandez.
Alam naming si Mang Levi, bukod sa pagiging isang pantas sa pagpapaawit sa mga bagay na hindi natin kailanman inasahang pagmumulan ng musika, tulad ng dahon at lagari, ay nakalikha rin ng magagandang kanta o mga titik ng kantang nagpapahayag ng buhay ng Pilinino—ang kanyang pag-ibig, halimbawa’y sa mga kantang “Saan Ka Man Naroon” at “Kahit Konting Pagtingin”; ang kanyang mga Pasko, halimbawa’y sa kantang “Ang Pasko ay Sumapit”; at maging ng kanyang pang-araw-araw na pamumuhay, halimbawa’y sa kantang “Kalesa”.
Alam naming si Ka Atang ay isa sa mga kauna-unahang kumanta—kundi man siya ngang kauna-unahang kumanta—ng “Bayan Ko”, at bukod pa riyan ay alam namin ang ginawa niyang pagpapakilala ng Pilipinong sining sa buong mundo sa pamamagitan ng kanyang matimyas na tinig. Alam din naming lumabas siya sa sarsuwelang “Dalagang Bukid” at sa bersiyon nitong pampelikula, kung saan niya nakatambal ang makatang si Jose Corazon de Jesus, na lalong kilala sa bansag na Huseng Batute.
Subalit sa pagpupugay na nabanggit, na pinamagatang Lagi Kitang Naaalala, napagmasdan namin nang higit na malapitan ang tatlong ito.
Bukod pa rito, sa mahigit sa dalawang oras ng mga kantang likha nina Maestro Lucio at Mang Levi at binigyang-buhay ni Ka Atang, nakita namin ang isang malaking limot na bahagi ng kulturang Pilipino. Kung maghahanap tayo ng kulturang Pilipino, hindi na natin kailangan pang lumayo—kailangan lamang na balikan ang mga himig nina Maestro Lucio, Mang Levi, at Ka Atang, at kagyat nating makikita ang ating hinahanap. Nasa kanilang mga himig ang musikal na kapahayagan ng buhay-Pilipino.
Tumpak ang pagkakapalabas ng isinagawang pagpupugay kina Maestro Lucio, Mang Levi, at Ka Atang. Dahil dito’y higit na malawak ang nakasaksi sa kanilang iniambag sa ating kultura. Bukod pa sa rito, sa isang panahong ang mapagdirinig sa himpapawid ay mga “Bakit Papa?”, “Kahit Gaano Kalaki”, at iba pang kauslakang nagpapanggap na mga kanta, makabubuting balikan ang kanilang ibinigay na talino upang malaman kung gaano na kalalim ang nilubugan ng ating musika.
Dati-rati’y karaniwang araw lamang ang Setyembre 15. Hindi ito ang anibersaryo ng pagpapatalsik sa mga base militar ng Estados Unidos sa Subic at Clark. Hindi ito ang anibersaryo ng pagkakapahayag ng batas militar.
Ngunit kakaiba ang gabi ng nagdaang Setyembre 15. Gabi itong ipinalabas sa telebisyon ang isang pagpupugay sa tatlo sa ating mga yumaong Pambansang Alagad ng Sining: sina Maestro Lucio San Pedro, Mang Levi Celerio, at Ka Atang de la Rama. Ang nasabing pagpupugay ay isinagawa ilang gabi bago ito ipinalabas sa telebisyon.
Bago pa man ipalabas ito’y may kaunti na kaming alam tungkol sa tatlong dakilang alagad na ito ng ating sining, na kung hihiramin natin ang wika ng manunulat na si Alberto Florentino ay matatawag nating mga “Pambansang Hiyas”.
Alam naming si Maestro Lucio ay isang tagapagsulong ng tinatawag na “malikhaing nasyunalismo” at bukod sa paglikha rin ng mga lirikong makabayan ay binigyang-buhay rin niya sa pamamagitan ng kanyang musika ang maraming makabayang titik, kagaya halimbawa ng “Alamat ng Lahi” na sinulat ni Amado V. Hernandez.
Alam naming si Mang Levi, bukod sa pagiging isang pantas sa pagpapaawit sa mga bagay na hindi natin kailanman inasahang pagmumulan ng musika, tulad ng dahon at lagari, ay nakalikha rin ng magagandang kanta o mga titik ng kantang nagpapahayag ng buhay ng Pilinino—ang kanyang pag-ibig, halimbawa’y sa mga kantang “Saan Ka Man Naroon” at “Kahit Konting Pagtingin”; ang kanyang mga Pasko, halimbawa’y sa kantang “Ang Pasko ay Sumapit”; at maging ng kanyang pang-araw-araw na pamumuhay, halimbawa’y sa kantang “Kalesa”.
Alam naming si Ka Atang ay isa sa mga kauna-unahang kumanta—kundi man siya ngang kauna-unahang kumanta—ng “Bayan Ko”, at bukod pa riyan ay alam namin ang ginawa niyang pagpapakilala ng Pilipinong sining sa buong mundo sa pamamagitan ng kanyang matimyas na tinig. Alam din naming lumabas siya sa sarsuwelang “Dalagang Bukid” at sa bersiyon nitong pampelikula, kung saan niya nakatambal ang makatang si Jose Corazon de Jesus, na lalong kilala sa bansag na Huseng Batute.
Subalit sa pagpupugay na nabanggit, na pinamagatang Lagi Kitang Naaalala, napagmasdan namin nang higit na malapitan ang tatlong ito.
Bukod pa rito, sa mahigit sa dalawang oras ng mga kantang likha nina Maestro Lucio at Mang Levi at binigyang-buhay ni Ka Atang, nakita namin ang isang malaking limot na bahagi ng kulturang Pilipino. Kung maghahanap tayo ng kulturang Pilipino, hindi na natin kailangan pang lumayo—kailangan lamang na balikan ang mga himig nina Maestro Lucio, Mang Levi, at Ka Atang, at kagyat nating makikita ang ating hinahanap. Nasa kanilang mga himig ang musikal na kapahayagan ng buhay-Pilipino.
Tumpak ang pagkakapalabas ng isinagawang pagpupugay kina Maestro Lucio, Mang Levi, at Ka Atang. Dahil dito’y higit na malawak ang nakasaksi sa kanilang iniambag sa ating kultura. Bukod pa sa rito, sa isang panahong ang mapagdirinig sa himpapawid ay mga “Bakit Papa?”, “Kahit Gaano Kalaki”, at iba pang kauslakang nagpapanggap na mga kanta, makabubuting balikan ang kanilang ibinigay na talino upang malaman kung gaano na kalalim ang nilubugan ng ating musika.
Sunday, September 15, 2002
Kaming Nagsusuot ng Butas na Maong
Kaming nagsusuot ng butas na maong
ay lagi't laging pinauulanan ng mga halakhak,
dili kaya'y ginagamit na patabang pampausbong
ng bulong sa lupa ng mga labi.
Ngunit ang mga halakhak at bulong na iyan
ay parang mga basketbol na tumatalbog
sa tuwing tatama sa aspalto
ng aming mga pandinig at paningin,
pagkat butas mang maong ang aming pantalon
ay hinabi naman ang mga ito
sa sinulid ng sarili naming pawis,
di tulad ng ibang mamahaling pantalong yari
sa binarat na sahod ng kung sinong manggagawa,
dili kaya'y sa bukid na kinamkam
mula sa kung sinong magsasaka,
o kaya nama'y sa gintong inumit
mula sa baul ng bayan.
Kaming nagsusuot ng butas na maong
ay lagi't laging pinauulanan ng mga halakhak,
dili kaya'y ginagamit na patabang pampausbong
ng bulong sa lupa ng mga labi.
Ngunit ang mga halakhak at bulong na iyan
ay parang mga basketbol na tumatalbog
sa tuwing tatama sa aspalto
ng aming mga pandinig at paningin,
pagkat butas mang maong ang aming pantalon
ay hinabi naman ang mga ito
sa sinulid ng sarili naming pawis,
di tulad ng ibang mamahaling pantalong yari
sa binarat na sahod ng kung sinong manggagawa,
dili kaya'y sa bukid na kinamkam
mula sa kung sinong magsasaka,
o kaya nama'y sa gintong inumit
mula sa baul ng bayan.
Friday, August 16, 2002
Tessie Oreta, Edukadora?
Matagal na ngang pinagpapasasaan ng mga baboy ang ating edukasyon, hindi pa nasiyahan ang mga namamahala at ngayo'y ibibigay pa ito sa mga ipis at bulati at uod at langaw.
Sa isang banda'y mahirap-hirap ding patawarin ang kinalaman ni Raul Roco sa pagpatupad ng Millennium Curriculum, na nagpapataas pa sa malala nang Amerikanisasyon ng ating edukasyon. Datapwat kailangan din namang kilalanin ang mga munting kabutihang nagawa niya, tulad ng pagtatanggal sa puwersahang paniningil ng kontribusyon sa mga magulang ng mga batang magpapatala sa mga paaralang pampubliko.
Sa kabuua'y masasabing ang Kagawaran ng Edukasyon ay maaari sanang inilagay sa higit pang mabubuting kamay kaysa sa mga kamay ni Raul Roco--bagama't ang kanyang mga kamay ay maituturing din namang hindi naman kasindumi ng mga kamay niyaong hangal na nagpapasok sa World Bank sa sistema ng ating edukasyon noong dekada 1980, bagay na nagpataas sa katangiang kolonyal ng ating edukasyon, at pagkatapos niyon ay nagkaloob pa sa ating mga pamantasan ng Education Act of 1982, na nagtatadhanang ang mga ito'y ay maaaring magtaas nang magtaas ng matrikula taun-taon kahit na walang matinding kadahilanan kapalit ng pagpapatupad ng kagaguhang kurikulum na isinaksak ng World Bank sa baga ng ating sistemang pang-edukasyon.
Datapwat kung binabalak nilang ipalit si Senadora Tessie Oreta kay Raul Roco sa pagiging Kalihim ng Edukasyon, ay! kahabagan ng tadhana ang bayang ito.
Anong edukasyon ang paiiralin ng isang Senadorang noong 1999 ay walang kahihiyang bumoto nang sang-ayon sa Visiting Forces Agreement, na nagbibigay ng mga pribilehiyong ekstrateritoryal at ekstrahudisyal sa mga tropang Amerikano?
Anong edukasyon ang paiiralin ng isang Senadorang nang manalo ang botong panig sa pagkukubli sa katotohanan noong nililitis sa Senado ang butihin at pantas na noo'y Pangulong si Joseph Ejercito Estrada ay nagsasayaw na waring isang belyas na nang-aakit ng mga hayok na kostumer na pinanunuluan ng laway sa isang beerhouse?
Ipinakikita ng nangyari kina Herbert Ocampo at Acsa Ramirez ang napakababa na ngayong kinasasadlakan ng lipunang itong may kapal pa ng pagmumukhang magsabi sa mga nagnanakaw ng ilang pirasong tinapay dahil sa desperasyong dulot ng labis na karalitaan na dapat silang magsisi sa kanilang mga kasalanan, na para bang ang kawalang-bahala sa paniniil ng tao sa taong siya nitong nagsusumigaw na kalakaran ay hindi isang walang kapatawarang kasalarinan. Hahayaan na lamang ba nating lumubog pa ito sa pamamamagitan ng paglalagay ng edukasyong isang pangunahing tagapaghubog ng kamalayan nito sa mga kamay na nanggigitata sa dugo ng bayan?
Matagal na ngang pinagpapasasaan ng mga baboy ang ating edukasyon, hindi pa nasiyahan ang mga namamahala at ngayo'y ibibigay pa ito sa mga ipis at bulati at uod at langaw.
Sa isang banda'y mahirap-hirap ding patawarin ang kinalaman ni Raul Roco sa pagpatupad ng Millennium Curriculum, na nagpapataas pa sa malala nang Amerikanisasyon ng ating edukasyon. Datapwat kailangan din namang kilalanin ang mga munting kabutihang nagawa niya, tulad ng pagtatanggal sa puwersahang paniningil ng kontribusyon sa mga magulang ng mga batang magpapatala sa mga paaralang pampubliko.
Sa kabuua'y masasabing ang Kagawaran ng Edukasyon ay maaari sanang inilagay sa higit pang mabubuting kamay kaysa sa mga kamay ni Raul Roco--bagama't ang kanyang mga kamay ay maituturing din namang hindi naman kasindumi ng mga kamay niyaong hangal na nagpapasok sa World Bank sa sistema ng ating edukasyon noong dekada 1980, bagay na nagpataas sa katangiang kolonyal ng ating edukasyon, at pagkatapos niyon ay nagkaloob pa sa ating mga pamantasan ng Education Act of 1982, na nagtatadhanang ang mga ito'y ay maaaring magtaas nang magtaas ng matrikula taun-taon kahit na walang matinding kadahilanan kapalit ng pagpapatupad ng kagaguhang kurikulum na isinaksak ng World Bank sa baga ng ating sistemang pang-edukasyon.
Datapwat kung binabalak nilang ipalit si Senadora Tessie Oreta kay Raul Roco sa pagiging Kalihim ng Edukasyon, ay! kahabagan ng tadhana ang bayang ito.
Anong edukasyon ang paiiralin ng isang Senadorang noong 1999 ay walang kahihiyang bumoto nang sang-ayon sa Visiting Forces Agreement, na nagbibigay ng mga pribilehiyong ekstrateritoryal at ekstrahudisyal sa mga tropang Amerikano?
Anong edukasyon ang paiiralin ng isang Senadorang nang manalo ang botong panig sa pagkukubli sa katotohanan noong nililitis sa Senado ang butihin at pantas na noo'y Pangulong si Joseph Ejercito Estrada ay nagsasayaw na waring isang belyas na nang-aakit ng mga hayok na kostumer na pinanunuluan ng laway sa isang beerhouse?
Ipinakikita ng nangyari kina Herbert Ocampo at Acsa Ramirez ang napakababa na ngayong kinasasadlakan ng lipunang itong may kapal pa ng pagmumukhang magsabi sa mga nagnanakaw ng ilang pirasong tinapay dahil sa desperasyong dulot ng labis na karalitaan na dapat silang magsisi sa kanilang mga kasalanan, na para bang ang kawalang-bahala sa paniniil ng tao sa taong siya nitong nagsusumigaw na kalakaran ay hindi isang walang kapatawarang kasalarinan. Hahayaan na lamang ba nating lumubog pa ito sa pamamamagitan ng paglalagay ng edukasyong isang pangunahing tagapaghubog ng kamalayan nito sa mga kamay na nanggigitata sa dugo ng bayan?
Wednesday, August 14, 2002
Ano ang Mangyayari sa Ating Edukasyon?
Hindi na kaipala kailangang itanong kung ano ang mangyayari sa ating edukasyon sa pagbibitiw ng Kalihim ng Edukasyon na si Raul Roco, sapagkat kung magsusuri lang tayo nang kaunti'y malalaman nating matagal nang pinagpapasasaan ng mga baboy ang ating edukasyon.
Mahigit sa limampung taon na tayong tinuturuang ang Rebolusyong 1896 ay likha ng klase ilustrada, kahit na bagama't maami sa mga namuno nito ay galing sa naturang uri, naging mahalagang salik ang paglahok ng batayang masa ng ating lipunan sa tagumpay nito.
Mahigit sa limampung taon na tayong tinuturuang ang mga Amerikano ay nagtungo sa ating lupain upang iligtas tayo sa mga Kastila. Sa ganito'y iwinawaglit ng ating edukasyon ang pag-amin ng isa mismong Heneral ng Hukbong Amerikano na nang matapos ang Rebolusyon ay ang Maynila at ang Cavite lamang ang hawak ng mga Amerikano at ang iba pang bahagi ng Pilipinas ay hawak ng mga Pilipino. Sa ganito'y iwinawaglit ng ating edukasyon ang mga kaimpaktuhang pinaggagawa ng mga Amerikano nang tutulan ng sambayanang Pilipino ang kanilang pang-aagaw ng ipinagwaging kalayaan.
Sa pamamagitan ng mga aklat-araling ang pagsusulat at paglalathala'y pinopondohan ng World Bank, tinuturuan tayong ang ating baya'y itinalaga ng kalikasan upang habang panahong umasa sa dayuhang puhunan, kahit na ipinakikita ng ating maikling karanasan sa patakarang Pilipino Muna ni Carlos P. Garcia, gaano man kalimitado ito, na napakalaking kabutihan ang maidudulot ng makabansang industriyalisasyon; at kahit na ipinakikita ng mga karanasan ng mga bansa sa Amerika Latina, lalo na ng Mehiko, na ang walang patumanggang pag-asa sa dayuhang puhunan ay walang naidudulot na mabuti.
At bukod pa riyan, pinapag-aaral lamang tayo ng ating edukasyon upang matuto ng mga gawaing kapaki-pakinabang sa mga transnasyunal na korporasyon. Hindi tayo pinapag-aral upang makilala ang ating mga sarili.
Pinakamalaking patunay nito ang munting sarbey na isinagawa ni Love Añover kamakailan ukol sa kanilang programang The Probe Team. Nakita sa munting sarbey na yaon na kayrami sa atin ang hindi nakatatalos ng kahalagahan ng pambansang wika--ang magsilbing pangkaisipang buklod ng ating lahi at kapahayagan ng ating paraan ng pagtingin sa mundo batay sa ating pangkasaysayang karanasan--at lubhang marami pa ang ni hindi nakaaaalam ng kung ilang titik mayroon ang ating alpabeto. Ang nakasusulukasok pa rito, marami ang ni hindi nakababatid ng kung ano ba yaong tinatawag na Linggo ng Wika, na sa ganang ami'y hindi na kailangang ipaliwanag.
At lalo pa nating makikita ang lawak ng pagkakatiwalag natin sa ating ka-Pilipinuhan kung matatandaang kamakaila'y namatay sina Levi Celerio, Lucio San Pedro, at Franz Arcellana--mga makabayang tagapagpanday ng kulturang Pilipino--nang hindi napapansin, gayong kayraming balita ang iniuukol sa pagbabangayan nina Joey Marquez at Alma Moreno, pagtungo ni Kris Aquino sa Estados Unidos, at sa napabalitang pagpapaopera ni Maui Taylor sa dibdib. Banggitin mo nga ang mga pangalang Levi Celerio, Lucio San Pedro, at Franz Arcellana, at malamang sa hindi'y makatatanggap ka ng tugong, "Sino sila?"
Kailangan pa ba nating itanong kung ano ang mangyayari sa ating edukasyon? Ano pa ang maaaring mangyari rito?
Hindi na kaipala kailangang itanong kung ano ang mangyayari sa ating edukasyon sa pagbibitiw ng Kalihim ng Edukasyon na si Raul Roco, sapagkat kung magsusuri lang tayo nang kaunti'y malalaman nating matagal nang pinagpapasasaan ng mga baboy ang ating edukasyon.
Mahigit sa limampung taon na tayong tinuturuang ang Rebolusyong 1896 ay likha ng klase ilustrada, kahit na bagama't maami sa mga namuno nito ay galing sa naturang uri, naging mahalagang salik ang paglahok ng batayang masa ng ating lipunan sa tagumpay nito.
Mahigit sa limampung taon na tayong tinuturuang ang mga Amerikano ay nagtungo sa ating lupain upang iligtas tayo sa mga Kastila. Sa ganito'y iwinawaglit ng ating edukasyon ang pag-amin ng isa mismong Heneral ng Hukbong Amerikano na nang matapos ang Rebolusyon ay ang Maynila at ang Cavite lamang ang hawak ng mga Amerikano at ang iba pang bahagi ng Pilipinas ay hawak ng mga Pilipino. Sa ganito'y iwinawaglit ng ating edukasyon ang mga kaimpaktuhang pinaggagawa ng mga Amerikano nang tutulan ng sambayanang Pilipino ang kanilang pang-aagaw ng ipinagwaging kalayaan.
Sa pamamagitan ng mga aklat-araling ang pagsusulat at paglalathala'y pinopondohan ng World Bank, tinuturuan tayong ang ating baya'y itinalaga ng kalikasan upang habang panahong umasa sa dayuhang puhunan, kahit na ipinakikita ng ating maikling karanasan sa patakarang Pilipino Muna ni Carlos P. Garcia, gaano man kalimitado ito, na napakalaking kabutihan ang maidudulot ng makabansang industriyalisasyon; at kahit na ipinakikita ng mga karanasan ng mga bansa sa Amerika Latina, lalo na ng Mehiko, na ang walang patumanggang pag-asa sa dayuhang puhunan ay walang naidudulot na mabuti.
At bukod pa riyan, pinapag-aaral lamang tayo ng ating edukasyon upang matuto ng mga gawaing kapaki-pakinabang sa mga transnasyunal na korporasyon. Hindi tayo pinapag-aral upang makilala ang ating mga sarili.
Pinakamalaking patunay nito ang munting sarbey na isinagawa ni Love Añover kamakailan ukol sa kanilang programang The Probe Team. Nakita sa munting sarbey na yaon na kayrami sa atin ang hindi nakatatalos ng kahalagahan ng pambansang wika--ang magsilbing pangkaisipang buklod ng ating lahi at kapahayagan ng ating paraan ng pagtingin sa mundo batay sa ating pangkasaysayang karanasan--at lubhang marami pa ang ni hindi nakaaaalam ng kung ilang titik mayroon ang ating alpabeto. Ang nakasusulukasok pa rito, marami ang ni hindi nakababatid ng kung ano ba yaong tinatawag na Linggo ng Wika, na sa ganang ami'y hindi na kailangang ipaliwanag.
At lalo pa nating makikita ang lawak ng pagkakatiwalag natin sa ating ka-Pilipinuhan kung matatandaang kamakaila'y namatay sina Levi Celerio, Lucio San Pedro, at Franz Arcellana--mga makabayang tagapagpanday ng kulturang Pilipino--nang hindi napapansin, gayong kayraming balita ang iniuukol sa pagbabangayan nina Joey Marquez at Alma Moreno, pagtungo ni Kris Aquino sa Estados Unidos, at sa napabalitang pagpapaopera ni Maui Taylor sa dibdib. Banggitin mo nga ang mga pangalang Levi Celerio, Lucio San Pedro, at Franz Arcellana, at malamang sa hindi'y makatatanggap ka ng tugong, "Sino sila?"
Kailangan pa ba nating itanong kung ano ang mangyayari sa ating edukasyon? Ano pa ang maaaring mangyari rito?
Saturday, August 10, 2002
Tuesday, August 06, 2002
Saturday, August 03, 2002
Cuyapo
Saksi ka sa kataksilan
ng nagdaang dantaon.
Cuyapo,
ikaw ang naging tanghalan
ng Senakulo ng kasaysayan,
kung saan ipinagkanulo
ng mga kayumangging Hudas
si Mabini
sa mga senturyong
may bitbit na bandilang mabituin.
Cuyapo
ng nagdaang dantaon,
ikaw ngayon ay nasa Maynila,
entablado ng korong kayumangging
umaawit ng mga salmo
kay Samuel.
Agosto 2, 2002
San Pedro, Laguna
Saksi ka sa kataksilan
ng nagdaang dantaon.
Cuyapo,
ikaw ang naging tanghalan
ng Senakulo ng kasaysayan,
kung saan ipinagkanulo
ng mga kayumangging Hudas
si Mabini
sa mga senturyong
may bitbit na bandilang mabituin.
Cuyapo
ng nagdaang dantaon,
ikaw ngayon ay nasa Maynila,
entablado ng korong kayumangging
umaawit ng mga salmo
kay Samuel.
Agosto 2, 2002
San Pedro, Laguna
Friday, August 02, 2002
Sunog, Panloloob, at Iba Pa
Kahapo'y ibinalitang nasunog ang bahay nina Herbert Bautista. Pangalawang beses na silang nasusunugan ng bahay; una ay noong si Joseph Ejercito Estrada pa ang Pangulo ng Pilipinas.
Ngunit ang higit na nagpapaiba sa sunog na naganap kamakailan sa kanilang bahay ay halos kasabay ito ng kung pang-ilan nang panloloob sa bahay nina Sonny Parsons.
At ang kakaiba sa mga nanloloob sa bahay nina Sonny Parsons ay ang tila walang hanggang tapang ng apog ng mga ito. Kataka-takang ang lalakas ng loob ng mga ito na muli pang manloob nang kung makailan pagkaraang mapatay ang ilan nilang kasamahan.
Kung titingnan nang magkakasama ang mga insidenteng ito, at mapansin nating halos ay kasabay din ang mga ito ng pagkakapagpahayag ng ating napakagiting na Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo ng pagtatatag ng isang "malakas na republika", na sinundan ng pagbasura sa patakarang maximum tolerance at paglutang na muli ng panukalang magpakalat ng mga sekreta upang diumano'y higit na madaling mahuli ang mga "kriminal", parang kayhirap na iwasang isiping labis na ang pagbibiro ng pagkakataon.
Kung iisipin nga namang halos ay sunud-sunod ang panloloob sa bahay nina Sonny Parsons at makalawa nang nasusunugan sina Herbert Bautista, madali tayong maliligaw--kung hindi tayo magiging kritikal sa pagtingin--sa paniniwalang desperado na ang kalagayan ng ating bayan, sapagkat maging ang mga kilalang taong tulad nila'y hindi na pinagpipitaganan, at samakatwid ay kailangan na ang matitinding hakbang, at samakatwid ay tama ang pagbasura sa maximum tolerance at pagpapakalat ng sekreta at dapat pang dagdagan ang mga hakbang na ito upang ganap na maging "malakas" ang ating republika.
Hindi namin sinasabing may alam sina Sonny Parsons at Herbert Bautista sa mga pangyayaring ito. Sa kasaysayan nila'y makikitang hindi utak-ahas ang mga ito na makikisakay sa kung anu-anong kabulastugan upang lumikha ng mga huwad na senaryong makapagbibigay-"katwiran" sa kung anong panukala. Datapwat maaaring may tumatarantado sa kanila, ginagawa silang halimbawa upang iligaw tayo tungo sa paranoyang magtutulak sa atin upang tanggapin ang matitinding hakbang. Hindi ba't may ID na galing sa militar ang pinakahuling nanloob sa bahay nina Sonny Parsons?
Kung babasahin natin ang kasaysayan, makikita nating ang paglikha ng huwad na mga senaryo ay naging kaparaanan upang papaniwalain ang mga taumbayan na ang mga partikular na ipinapanukala noon ay nararapat.
Ilang buwan bago ipahayag ang batas militar, tinambangan ang noo'y Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si Juan Ponce Enrile. Pinagbabaril ang sinasakyan niyang awto. Namatay ang lahat niyang kasama sa sasakyan--ang tsuper at ang mga badigard--subalit siya'y nakaligtas nang walang anumang tama ng punlo. Paano mangyayari ito kung hindi niya alam na noong sandaling iyon ay may mamamaril sa kanya at hindi niya naihanda ang pagpusisyon sa paraang walang tatamang punlo sa kanya?
Ilang taon pagkaraan, parang tupang aamin si Enrile na ang pananambang na iyon ay palabas lamang upang papaniwalain ang mga taong kailangan na noon ang paggamit ng kamay na bakal.
Panahon din iyong binomba ang miting de abanse ng noo'y oposisyong Liberal Party sa Plaza Miranda. Ang naturang pambobomba'y halos kasabay din ng ilang serye ng pambobomba sa iba pang bahagi ng Kamaynilaan.
Di nagtagal, noong Setyembre 21, 1972, ipinahayag ng noo'y Pangulong Ferdinand Edralin Marcos ang pagpapatupad ng batas militar. Noon nagsimula ang walang kapantay na paglabag sa karapatang pantao.
Huwag nating hayaang iligaw tayo pabalik sa madilim na panahon ng batas militar.
Kahapo'y ibinalitang nasunog ang bahay nina Herbert Bautista. Pangalawang beses na silang nasusunugan ng bahay; una ay noong si Joseph Ejercito Estrada pa ang Pangulo ng Pilipinas.
Ngunit ang higit na nagpapaiba sa sunog na naganap kamakailan sa kanilang bahay ay halos kasabay ito ng kung pang-ilan nang panloloob sa bahay nina Sonny Parsons.
At ang kakaiba sa mga nanloloob sa bahay nina Sonny Parsons ay ang tila walang hanggang tapang ng apog ng mga ito. Kataka-takang ang lalakas ng loob ng mga ito na muli pang manloob nang kung makailan pagkaraang mapatay ang ilan nilang kasamahan.
Kung titingnan nang magkakasama ang mga insidenteng ito, at mapansin nating halos ay kasabay din ang mga ito ng pagkakapagpahayag ng ating napakagiting na Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo ng pagtatatag ng isang "malakas na republika", na sinundan ng pagbasura sa patakarang maximum tolerance at paglutang na muli ng panukalang magpakalat ng mga sekreta upang diumano'y higit na madaling mahuli ang mga "kriminal", parang kayhirap na iwasang isiping labis na ang pagbibiro ng pagkakataon.
Kung iisipin nga namang halos ay sunud-sunod ang panloloob sa bahay nina Sonny Parsons at makalawa nang nasusunugan sina Herbert Bautista, madali tayong maliligaw--kung hindi tayo magiging kritikal sa pagtingin--sa paniniwalang desperado na ang kalagayan ng ating bayan, sapagkat maging ang mga kilalang taong tulad nila'y hindi na pinagpipitaganan, at samakatwid ay kailangan na ang matitinding hakbang, at samakatwid ay tama ang pagbasura sa maximum tolerance at pagpapakalat ng sekreta at dapat pang dagdagan ang mga hakbang na ito upang ganap na maging "malakas" ang ating republika.
Hindi namin sinasabing may alam sina Sonny Parsons at Herbert Bautista sa mga pangyayaring ito. Sa kasaysayan nila'y makikitang hindi utak-ahas ang mga ito na makikisakay sa kung anu-anong kabulastugan upang lumikha ng mga huwad na senaryong makapagbibigay-"katwiran" sa kung anong panukala. Datapwat maaaring may tumatarantado sa kanila, ginagawa silang halimbawa upang iligaw tayo tungo sa paranoyang magtutulak sa atin upang tanggapin ang matitinding hakbang. Hindi ba't may ID na galing sa militar ang pinakahuling nanloob sa bahay nina Sonny Parsons?
Kung babasahin natin ang kasaysayan, makikita nating ang paglikha ng huwad na mga senaryo ay naging kaparaanan upang papaniwalain ang mga taumbayan na ang mga partikular na ipinapanukala noon ay nararapat.
Ilang buwan bago ipahayag ang batas militar, tinambangan ang noo'y Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si Juan Ponce Enrile. Pinagbabaril ang sinasakyan niyang awto. Namatay ang lahat niyang kasama sa sasakyan--ang tsuper at ang mga badigard--subalit siya'y nakaligtas nang walang anumang tama ng punlo. Paano mangyayari ito kung hindi niya alam na noong sandaling iyon ay may mamamaril sa kanya at hindi niya naihanda ang pagpusisyon sa paraang walang tatamang punlo sa kanya?
Ilang taon pagkaraan, parang tupang aamin si Enrile na ang pananambang na iyon ay palabas lamang upang papaniwalain ang mga taong kailangan na noon ang paggamit ng kamay na bakal.
Panahon din iyong binomba ang miting de abanse ng noo'y oposisyong Liberal Party sa Plaza Miranda. Ang naturang pambobomba'y halos kasabay din ng ilang serye ng pambobomba sa iba pang bahagi ng Kamaynilaan.
Di nagtagal, noong Setyembre 21, 1972, ipinahayag ng noo'y Pangulong Ferdinand Edralin Marcos ang pagpapatupad ng batas militar. Noon nagsimula ang walang kapantay na paglabag sa karapatang pantao.
Huwag nating hayaang iligaw tayo pabalik sa madilim na panahon ng batas militar.
Tuesday, July 30, 2002
Pagpapahalaga sa Soberanya
Kamakailan, habang pilit na isinasaksak ng pamahalaan sa baga ng bayan ang pagpapalawig sa Balikatan, isang insidente sa Mindanao ang bumulaga sa ating lahat.
Kalaliman ng madaling-araw. Natutulog si Buyong-buyong Isnijal sa kanyang dampa kasama ang kanyang asawa. Bigla silang pinasok ng ilang sundalo. May nagpaputok ng baril. Maya-maya’y inakay palabas ang sugatang si Isnijal.
Ayon sa asawa ni Isnijal, isang sundalong Amerikano ang bumaril sa kanyang asawa. Sa dami na raw ng mga nakita niyang sundalong Amerikano ay naisaulo na niya ang hitsura ng mga ito. Kitang-kita raw niya, ang bumaril sa kanyang asawa ay isang Amerikano.
Napag-alaman pagkatapos na ang bumaril kay Isnijal ay isang nagngangalang Reggie Lane.
Ang pangyayari’y umani ng marahas na pagkundena mula sa mga militanteng grupong bumuo sa Lakbay Kalinaw at International Solidarity Mission. Anila, nalabag sa insidenteng ito ang Terms of Reference (TOR) ng Balikatan. Ipinanawagan ng Lakbay Kalinaw at ng International Solidarity Mission ang pagdakip kay Reggie Lane.
Tulad ng inaasahan, naging mabilis pa sa lintik ang ating sakdal ng giting na militar sa pagbibigay-katwiran sa naturang pangyayari. Ayon kay May. Hen. Ernesto Carolina, pinuno ng Southern Command ng Sandatahang Lakas, si Isnijal ay isang kasapi ng Abu Sayyaf. Idinagdag pa niya ang tanong na kung sino ba ang mga bumubuo ng Lakbay Kalinaw at International Solidarity Mission upang maggiit na dakpin si Reggie Lane, gayong hindi naman sila ang hukuman.
Hindi po pinag-uusapan dito ang kung si Buyong-buyong Isnijal ay kasapi ng Abu Sayyaf o hindi, May. Hen. Carolina.
Unang-una, ang pinag-uusapan po rito’y ang soberanya. Malinaw pong nakasaad sa TOR ng Balikatan na ang mga sundalong Amerikano’y hindi maaaring lumahok sa operasyong militar, at maaari lamang na sumabak sa sagupaan kung mangailangang ipagtanggol ang mga sarili. Ni hindi ninyo maaaring ikatwirang ipinagtanggol lamang ni Lane ang kanyang sarili sapagkat papagbali-baligtarin man ninyo ang lohika’y hindi maaari kailanman ang magkaroon ng pakikipagsagupa sa isang natutulog sa kalaliman ng madaling-araw--bukod pa sa walang karapatan si Lane na makihalo sa pagtugis kay Isnijal.
At sino rin ba kayo upang magdikta kung sino lamang ang maaaring maggiit ng pagpapahalaga sa soberanya? Ang soberanya’y pag-aari ng buong bansa, kaya’t karapatan ng sinumang mamamayan ang maggiit ng pagpapahalaga sa soberanya ng kanyang bansa. Karapatan din naman ng lahat ng bansa ang soberanya, kaya’t karapatan ng sinumang kasapi ng sangkatauhan ang maggiit ng pagpapahalaga sa soberanya ng kung alinmang bansa.
At huwag na huwag ninyong maisip man lamang na ikatwirang tumutulong lamang ang mga sundalong Amerikano sa pagsugpo sa terorismo. Kahapon lamang, mismong isang biktima ng Abu Sayyaf ang nagbunyag--sa harap pa ng ating lubhang kagalang-galang na Pangulo--na kaya hindi magapi-gapi ang Abu Sayyaf ay sapagkat ang pamahalaan din ang “nagpapatakbo” sa mga ito.
Maitatanong natin kung ano ang karapatan ng isang pamunuang tulad niyaong kinakatawan ni May. Hen. Ernesto Carolina na ang mga mamamayan ay magbayad ng buwis.
Kamakailan, habang pilit na isinasaksak ng pamahalaan sa baga ng bayan ang pagpapalawig sa Balikatan, isang insidente sa Mindanao ang bumulaga sa ating lahat.
Kalaliman ng madaling-araw. Natutulog si Buyong-buyong Isnijal sa kanyang dampa kasama ang kanyang asawa. Bigla silang pinasok ng ilang sundalo. May nagpaputok ng baril. Maya-maya’y inakay palabas ang sugatang si Isnijal.
Ayon sa asawa ni Isnijal, isang sundalong Amerikano ang bumaril sa kanyang asawa. Sa dami na raw ng mga nakita niyang sundalong Amerikano ay naisaulo na niya ang hitsura ng mga ito. Kitang-kita raw niya, ang bumaril sa kanyang asawa ay isang Amerikano.
Napag-alaman pagkatapos na ang bumaril kay Isnijal ay isang nagngangalang Reggie Lane.
Ang pangyayari’y umani ng marahas na pagkundena mula sa mga militanteng grupong bumuo sa Lakbay Kalinaw at International Solidarity Mission. Anila, nalabag sa insidenteng ito ang Terms of Reference (TOR) ng Balikatan. Ipinanawagan ng Lakbay Kalinaw at ng International Solidarity Mission ang pagdakip kay Reggie Lane.
Tulad ng inaasahan, naging mabilis pa sa lintik ang ating sakdal ng giting na militar sa pagbibigay-katwiran sa naturang pangyayari. Ayon kay May. Hen. Ernesto Carolina, pinuno ng Southern Command ng Sandatahang Lakas, si Isnijal ay isang kasapi ng Abu Sayyaf. Idinagdag pa niya ang tanong na kung sino ba ang mga bumubuo ng Lakbay Kalinaw at International Solidarity Mission upang maggiit na dakpin si Reggie Lane, gayong hindi naman sila ang hukuman.
Hindi po pinag-uusapan dito ang kung si Buyong-buyong Isnijal ay kasapi ng Abu Sayyaf o hindi, May. Hen. Carolina.
Unang-una, ang pinag-uusapan po rito’y ang soberanya. Malinaw pong nakasaad sa TOR ng Balikatan na ang mga sundalong Amerikano’y hindi maaaring lumahok sa operasyong militar, at maaari lamang na sumabak sa sagupaan kung mangailangang ipagtanggol ang mga sarili. Ni hindi ninyo maaaring ikatwirang ipinagtanggol lamang ni Lane ang kanyang sarili sapagkat papagbali-baligtarin man ninyo ang lohika’y hindi maaari kailanman ang magkaroon ng pakikipagsagupa sa isang natutulog sa kalaliman ng madaling-araw--bukod pa sa walang karapatan si Lane na makihalo sa pagtugis kay Isnijal.
At sino rin ba kayo upang magdikta kung sino lamang ang maaaring maggiit ng pagpapahalaga sa soberanya? Ang soberanya’y pag-aari ng buong bansa, kaya’t karapatan ng sinumang mamamayan ang maggiit ng pagpapahalaga sa soberanya ng kanyang bansa. Karapatan din naman ng lahat ng bansa ang soberanya, kaya’t karapatan ng sinumang kasapi ng sangkatauhan ang maggiit ng pagpapahalaga sa soberanya ng kung alinmang bansa.
At huwag na huwag ninyong maisip man lamang na ikatwirang tumutulong lamang ang mga sundalong Amerikano sa pagsugpo sa terorismo. Kahapon lamang, mismong isang biktima ng Abu Sayyaf ang nagbunyag--sa harap pa ng ating lubhang kagalang-galang na Pangulo--na kaya hindi magapi-gapi ang Abu Sayyaf ay sapagkat ang pamahalaan din ang “nagpapatakbo” sa mga ito.
Maitatanong natin kung ano ang karapatan ng isang pamunuang tulad niyaong kinakatawan ni May. Hen. Ernesto Carolina na ang mga mamamayan ay magbayad ng buwis.
Sunday, July 28, 2002
Kaululang Kabayaran sa Katapatan
Hindi kami magtataka kung kakaunti ang nakakikilala sa serbidor ng Sulo Hotel na si Herbert Ocampo. Sino ba ang nagsabing kinikilala pa ang mararangal na tao sa panahong ito?
Si Herbert Ocampo, gaya ng nasabi na, ay isang serbidor sa Sulo Hotel. Subalit hindi siya isang serbidor lamang; isa siyang taong hindi nagpasilaw sa kinang ng salapi. Noong isang araw, nakapulot siya ng isang daang libong dolyar. Isang daang libong dolyar. Limang milyong piso ang katumbas nito.
Maliit lamang ang sahod ni Ocampo at sa kanya lamang umaasa ang kanilang pamilya. Malaki sana ang maibibigay na kaginhawahan ng napulot niyang pera. Subalit sa halip na ibulsa ang salapi, ibinalik niya ito sa may-ari.
At ano ang naging gantimpala ng otel na pinagtatrabahuhan niya sa kanyang katapatan? Isang hamak na gift cheque na walang kayang bilhin liban sa kare-kare at sabaw. Ni hindi naisipang itaas ang kanyang sahod bilang insentibo man lamang.
Umani ng matinding pagbatikos ang hamak na gantimpalang ito. Marami ang tumawag sa Sulo Hotel at nagtanong kung bakit gayong kaylaking kabutihan ang ginawa ni Ocampo ay gayon lamang ang gantimpala sa kanya.
Subalit sa halip na dagdagan ang gantimpala sa kanya, ang tanging ibinigay sa kanya ng naturang otel ay malamig na pakikitungo. Sinisisi siya ng pangasiwaan ng otel sa pagbatikos na natanggap nila, gayong hindi naman siya nagreklamo.
Kung ayaw nila ang nangyaring pag-ani nila ng batikos, sana'y hindi konsuwelo de bobo lamang ang ipinagkaloob nila sa kanilang kawaning matapat. Hindi ginusto ni Ocampo ang pag-ani nila ng batikos; likas iyong dumating sa kanila dahil sa kanilang kasakiman.
Ngayon, dahil sa nangyari sa kanya, nagbabalak siyang iwan na ang kanyang trabaho sa Sulo Hotel, buong kapaitang nagtatanong sa sarili kung bakit kaululan ang ganti sa kanyang katapatan.
Hindi kami magtataka kung kakaunti ang nakakikilala sa serbidor ng Sulo Hotel na si Herbert Ocampo. Sino ba ang nagsabing kinikilala pa ang mararangal na tao sa panahong ito?
Si Herbert Ocampo, gaya ng nasabi na, ay isang serbidor sa Sulo Hotel. Subalit hindi siya isang serbidor lamang; isa siyang taong hindi nagpasilaw sa kinang ng salapi. Noong isang araw, nakapulot siya ng isang daang libong dolyar. Isang daang libong dolyar. Limang milyong piso ang katumbas nito.
Maliit lamang ang sahod ni Ocampo at sa kanya lamang umaasa ang kanilang pamilya. Malaki sana ang maibibigay na kaginhawahan ng napulot niyang pera. Subalit sa halip na ibulsa ang salapi, ibinalik niya ito sa may-ari.
At ano ang naging gantimpala ng otel na pinagtatrabahuhan niya sa kanyang katapatan? Isang hamak na gift cheque na walang kayang bilhin liban sa kare-kare at sabaw. Ni hindi naisipang itaas ang kanyang sahod bilang insentibo man lamang.
Umani ng matinding pagbatikos ang hamak na gantimpalang ito. Marami ang tumawag sa Sulo Hotel at nagtanong kung bakit gayong kaylaking kabutihan ang ginawa ni Ocampo ay gayon lamang ang gantimpala sa kanya.
Subalit sa halip na dagdagan ang gantimpala sa kanya, ang tanging ibinigay sa kanya ng naturang otel ay malamig na pakikitungo. Sinisisi siya ng pangasiwaan ng otel sa pagbatikos na natanggap nila, gayong hindi naman siya nagreklamo.
Kung ayaw nila ang nangyaring pag-ani nila ng batikos, sana'y hindi konsuwelo de bobo lamang ang ipinagkaloob nila sa kanilang kawaning matapat. Hindi ginusto ni Ocampo ang pag-ani nila ng batikos; likas iyong dumating sa kanila dahil sa kanilang kasakiman.
Ngayon, dahil sa nangyari sa kanya, nagbabalak siyang iwan na ang kanyang trabaho sa Sulo Hotel, buong kapaitang nagtatanong sa sarili kung bakit kaululan ang ganti sa kanyang katapatan.
Saturday, July 27, 2002
Musikang Mainstream sa Pilipinas, 1976-2002
Parang kailan lang noong ang musikang mainstream sa Pilipinas ay isang tanghalan ng kahenyuhang pansining.
Taong 1976 nang unang pumailanlang sa himpapawid ang "Anak" ni Freddie Aguilar, na susundan niya ng ilan pang magagandang kanta. Sa taon ding ito unang bumanat sa pambansang himpapawid ang Juan de la Cruz Band, na di magtatagal ay maghihiwa-hiwalay, bagama't magkakaroon sila ng kani-kanyang karera sa musika.
Dekada 70 rin nang sumabog sa ating himpapawid ang Asin at nang tayo'y sabihan ng Banyuhay ni Heber Bartolome na huwag mahiya sa ating pagiging mga pango. Sa dekada ring ito nagsimulang mamayagpag ang mestisang folk singer na si Coritha. Dekada 70 rin nang marinig natin ang kauna-unahang mga kanta ni Gary Granada at ng The Jerks sa mainstream ng musikang Pilipino.
Noong mga unang taon ng dekada 80, nagsimulang marinig sa mga rali laban sa diktaduryang Marcos ang Inang Laya. Bagama't naging madalang ang paggawa nila ng mga album, naging mga klasiko naman ng makalipunang musika ang kanilang mga awit, kasama ng mga awit ng mga pangkat na underground tulad ng Buklod Patatag, at The Jerks (dati'y higit na gumagalaw sa musikang underground ang bandang ito, bagama't may ilang kanta sa mainstream) at ng mga soloistang underground din tulad nina Jess Santiago, Pol Galang, Susan Fernandez-Magno, at Gary Granada (ang kalakhan ng karera ni Granada ay sa musikang underground ginugol).
Sa mga ibang bahagi ng dekada 80, nagpatuloy ang pamamayagpag ng Asin at nina Coritha at Freddie Aguilar (na noo'y hindi pa rin nagsisimulang magpakita ng anumang tanda ng pagpurol ng panulat), na sinabayan naman ng pagtuntong ng Apo Hiking Society sa tugatog ng kasikatan at ng mga panimulang hataw ng Lokal Brown.
Ang mga unang taon ng dekada 90 ay kinatampukan ng pagpasok ni Joey Ayala at ng Bagong Lumad at ni Grace Nono sa mainstream ng ating musika. Sumabay dito ang mabilis na pagsikat ng The Dawn at ang pamamayagpag ng mga makabayang kanta ni Francis Magalona.
Ang mga kasabayan ko (mga isinilang noong 1977 hanggang 1979) ay nangagbinata at nangagdalaga sa saliw ng mga kanta ng Eraserheads, Yano, True Faith, AfterImage, Rivermaya, Alamid, Color It Red, Sugar Hiccups, at The Youth.
Ang mga huling taon naman ng dekada 90 ay naging saksi sa matagumpay na ganap na pagpasok nina Gary Granada, Bayang Barrios (na dating kabilang sa Bagong Lumad ni Joey Ayala), at ng The Jerks sa mainstream ng musika natin.
Ang taong 2001 ang naghudyat ng pagpasok ni Noel Cabangon, dating punong bokalista ng Buklod, sa ating musikang mainstream.
Ngunit ngayon, matapos ang lahat ng ito, nasaan ang mainstream na musika sa Pilipinas? Kung magbukas ka ng radyo o manood ng mga music video ay para kang tumama sa loterya kapag may narinig kang kahit isang matinong kanta.
Paano kaya umabot sa ganito ang mainstream na musika sa Pilipinas? At saan ito papunta?
Parang kailan lang noong ang musikang mainstream sa Pilipinas ay isang tanghalan ng kahenyuhang pansining.
Taong 1976 nang unang pumailanlang sa himpapawid ang "Anak" ni Freddie Aguilar, na susundan niya ng ilan pang magagandang kanta. Sa taon ding ito unang bumanat sa pambansang himpapawid ang Juan de la Cruz Band, na di magtatagal ay maghihiwa-hiwalay, bagama't magkakaroon sila ng kani-kanyang karera sa musika.
Dekada 70 rin nang sumabog sa ating himpapawid ang Asin at nang tayo'y sabihan ng Banyuhay ni Heber Bartolome na huwag mahiya sa ating pagiging mga pango. Sa dekada ring ito nagsimulang mamayagpag ang mestisang folk singer na si Coritha. Dekada 70 rin nang marinig natin ang kauna-unahang mga kanta ni Gary Granada at ng The Jerks sa mainstream ng musikang Pilipino.
Noong mga unang taon ng dekada 80, nagsimulang marinig sa mga rali laban sa diktaduryang Marcos ang Inang Laya. Bagama't naging madalang ang paggawa nila ng mga album, naging mga klasiko naman ng makalipunang musika ang kanilang mga awit, kasama ng mga awit ng mga pangkat na underground tulad ng Buklod Patatag, at The Jerks (dati'y higit na gumagalaw sa musikang underground ang bandang ito, bagama't may ilang kanta sa mainstream) at ng mga soloistang underground din tulad nina Jess Santiago, Pol Galang, Susan Fernandez-Magno, at Gary Granada (ang kalakhan ng karera ni Granada ay sa musikang underground ginugol).
Sa mga ibang bahagi ng dekada 80, nagpatuloy ang pamamayagpag ng Asin at nina Coritha at Freddie Aguilar (na noo'y hindi pa rin nagsisimulang magpakita ng anumang tanda ng pagpurol ng panulat), na sinabayan naman ng pagtuntong ng Apo Hiking Society sa tugatog ng kasikatan at ng mga panimulang hataw ng Lokal Brown.
Ang mga unang taon ng dekada 90 ay kinatampukan ng pagpasok ni Joey Ayala at ng Bagong Lumad at ni Grace Nono sa mainstream ng ating musika. Sumabay dito ang mabilis na pagsikat ng The Dawn at ang pamamayagpag ng mga makabayang kanta ni Francis Magalona.
Ang mga kasabayan ko (mga isinilang noong 1977 hanggang 1979) ay nangagbinata at nangagdalaga sa saliw ng mga kanta ng Eraserheads, Yano, True Faith, AfterImage, Rivermaya, Alamid, Color It Red, Sugar Hiccups, at The Youth.
Ang mga huling taon naman ng dekada 90 ay naging saksi sa matagumpay na ganap na pagpasok nina Gary Granada, Bayang Barrios (na dating kabilang sa Bagong Lumad ni Joey Ayala), at ng The Jerks sa mainstream ng musika natin.
Ang taong 2001 ang naghudyat ng pagpasok ni Noel Cabangon, dating punong bokalista ng Buklod, sa ating musikang mainstream.
Ngunit ngayon, matapos ang lahat ng ito, nasaan ang mainstream na musika sa Pilipinas? Kung magbukas ka ng radyo o manood ng mga music video ay para kang tumama sa loterya kapag may narinig kang kahit isang matinong kanta.
Paano kaya umabot sa ganito ang mainstream na musika sa Pilipinas? At saan ito papunta?
Thursday, July 18, 2002
Kainin ang Shorts
Alam na nating ang ating industriya ng pelikula'y masasabing talagang nangangailangan ng dugo kung kultural na kahalagahan ang pag-uusapan. Gasgas na ang mga linya't eksena'y wala pang silbi ang mga tema. Iilan lang na direktor, tulad nina Lav Diaz at Tikoy Aguiluz, ang nagsisilbing mga ilaw sa karimlan ng ating pelikula.
Parang wala halos na pag-asa ang ating pelikula. Ngunit mayroon din naman.
Sa NU TV ay may palabas na ang pamagat ay Eat My Shorts. Dito'y itinatanghal ang maiikling independiyenteng produksiyong pampelikula. Karamihan sa mga itinatanghal dito'y mga gawa ng mga estudyante at mga bagong-tapos ng kursong film.
Maiikli nga lang ang mga itinatanghal dito--karamiha'y hindi lumalampas sa sampung minuto. Datapwat tunay na malalaman ang mga ito--higit pang malaman kaysa sa karamihan sa mahahabang pelikulang nasa mainstream cinema ng Pilipinas, kung paanong ang isang supot na nilagyan ng limang kilong bigas ay higit pang malaman kaysa isang sakong nilamnan ng tatlong takal. Nakaugat sa mga totoong kaganapan sa ating paligid ang mga tema ng mga ito--pawang tumatalakay sa mga kasuklam-suklam na bagay sa ating paligid tulad ng kahirapan at ng mga huwad na pamantayan ng ating lipunan.
Iilan lang ang mga kilalang artistang nakaganap na sa mga produksiyong ito, halimbawa'y sina Vangie Labalan at Jun Urbano. Karamiha'y mga kamag-aral o kabarkada ng mga gumawa ng mga pelikula at may ibang waring kinuha lamang mula sa tabi-tabi. Ngunit higit na mahalaga ang kanilang ginagawa kaysa sa kalakhan ng ginagawa sa mainstream cinema sapagkat kanilang nabibigyang-hugis at nalalagyang-kulay ang mga bagay na hindi pinangangahasang itala ng karamihan sa ating mga pelikula.
Maganda ang nagagawa ng Eat My Shorts di lamang sapagkat nakapagbibigay ito ng matinong panoorin kundi naipakikita nitong may kulturang buhay sa Pilipinas bukod sa mga eskapistang pelikulang malalaki nga'y wala namang laman.
Higit sa lahat, naipakikita nitong may pag-asa pa ang industriya ng pelikula sa Pilipinas. Batay sa mga nangyayari, lumilitaw na ang pag-asang ito'y nasa mga independiyenteng manlilikha ng pelikula.
Alam na nating ang ating industriya ng pelikula'y masasabing talagang nangangailangan ng dugo kung kultural na kahalagahan ang pag-uusapan. Gasgas na ang mga linya't eksena'y wala pang silbi ang mga tema. Iilan lang na direktor, tulad nina Lav Diaz at Tikoy Aguiluz, ang nagsisilbing mga ilaw sa karimlan ng ating pelikula.
Parang wala halos na pag-asa ang ating pelikula. Ngunit mayroon din naman.
Sa NU TV ay may palabas na ang pamagat ay Eat My Shorts. Dito'y itinatanghal ang maiikling independiyenteng produksiyong pampelikula. Karamihan sa mga itinatanghal dito'y mga gawa ng mga estudyante at mga bagong-tapos ng kursong film.
Maiikli nga lang ang mga itinatanghal dito--karamiha'y hindi lumalampas sa sampung minuto. Datapwat tunay na malalaman ang mga ito--higit pang malaman kaysa sa karamihan sa mahahabang pelikulang nasa mainstream cinema ng Pilipinas, kung paanong ang isang supot na nilagyan ng limang kilong bigas ay higit pang malaman kaysa isang sakong nilamnan ng tatlong takal. Nakaugat sa mga totoong kaganapan sa ating paligid ang mga tema ng mga ito--pawang tumatalakay sa mga kasuklam-suklam na bagay sa ating paligid tulad ng kahirapan at ng mga huwad na pamantayan ng ating lipunan.
Iilan lang ang mga kilalang artistang nakaganap na sa mga produksiyong ito, halimbawa'y sina Vangie Labalan at Jun Urbano. Karamiha'y mga kamag-aral o kabarkada ng mga gumawa ng mga pelikula at may ibang waring kinuha lamang mula sa tabi-tabi. Ngunit higit na mahalaga ang kanilang ginagawa kaysa sa kalakhan ng ginagawa sa mainstream cinema sapagkat kanilang nabibigyang-hugis at nalalagyang-kulay ang mga bagay na hindi pinangangahasang itala ng karamihan sa ating mga pelikula.
Maganda ang nagagawa ng Eat My Shorts di lamang sapagkat nakapagbibigay ito ng matinong panoorin kundi naipakikita nitong may kulturang buhay sa Pilipinas bukod sa mga eskapistang pelikulang malalaki nga'y wala namang laman.
Higit sa lahat, naipakikita nitong may pag-asa pa ang industriya ng pelikula sa Pilipinas. Batay sa mga nangyayari, lumilitaw na ang pag-asang ito'y nasa mga independiyenteng manlilikha ng pelikula.
Sunday, July 14, 2002
Bayad-Utang
Bahagi ng kasaysayan ng Ikatlong Daigdig ang malaking utang na panlabas. Isa itong walang katapusang tanikalang nakabilibid sa mga bansa ng Ikatlong Daigdig.
Dahil sa mga programang pang-ekonomiyang supling ng kolonisasyon at neokolonisasyon, ang mga bansa ng Ikatlong Daigdig ay nasadlak sa matinding kahirapang dala ng pangangaunti ng kapital ng mga ito. Dahil dito, kinailangan ng mga naturang bansa ang mangutang upang mapunan ang pagkawala ng kapital. Samakatwid, ang utang na panlabas ay maaari sanang gamitin upang pagaanin ang mabibigat na kalagayan ng mahihirap na bansa.
Datapwat ang kapangyarihang dulot ng kakayahang magpautang ay sinamantala ng mayayamang bansang siyang namumuno sa mga panlabas na institusyong tagapautang upang higpitan ang pagkakabilibid ng Ikatlong Daigdig sa neokolonyalismo. Ginawa nilang kundisyon sa bawat pautang ang pagpapatupad ng mga patakarang higit na nagpapatibay sa neokolonyal na kaayusan. Dahil dito, sa halip na magpaalwan sa kalagayan ng Ikatlong Daigdig ay lalong pinasidhi ng mga utang na panlabas ang kalagayan nito. Umabot ang lahat sa yugtong maging ang mga pangangailangan ng sambayanan tulad ng edukasyon at serbisyong pangkalusugan ay isinasakripisyo na alang-alang sa utang na panlabas.
Dahil dito, ang patuloy na paniningil ng utang na panlabas sa Ikatlong Daigdig ay umaani ng patindi nang patinding pagtutol mula sa iba't ibang sektor sa buong mundo. Umabot ang lahat sa pagsilang ng isang kampanya upang wakasan ang paniningil ng utang na panlabas sa mga bansa ng Ikatlong Daigdig.
Isa sa mga bunga ng kampanyang ito ang Jubilee Debt Campaign, na pinangungunahan ng mga iba't ibang militanteng grupo sa Gran Britanya at Hilagang Ireland. May mga katulong na pangkat sa iba't ibang bahagi ng mundo ang mga nasabing pangkat.
Isa sa mga gawain ng Jubilee Debt Campaign ay ang pagpapalaganap at pagpapalagda ng isang petisyong iniuukol sa Reyna ng Inglatera. Ang pamahalaan kasi ng Gran Britanya at Hilagang Ireland ay isa sa mga nangunguna sa pandaigdigang kampanya laban sa paniningil ng utang na panlabas sa mga bansa ng Ikatlong Daigdig. Layon ng petisyon ang ipakita sa pamahalaan ng Gran Britanya at Hilagang Ireland kung gaano kalaki ang pagtangkilik sa kampanya laban sa utang na panlabas sa buong mundo.
May elektronikong bersiyon ang petisyong ito, na maaaring lagdaan sa website ng Jubilee Debt Campaign. Halina't ating idagdag ang tinig natin.
Bahagi ng kasaysayan ng Ikatlong Daigdig ang malaking utang na panlabas. Isa itong walang katapusang tanikalang nakabilibid sa mga bansa ng Ikatlong Daigdig.
Dahil sa mga programang pang-ekonomiyang supling ng kolonisasyon at neokolonisasyon, ang mga bansa ng Ikatlong Daigdig ay nasadlak sa matinding kahirapang dala ng pangangaunti ng kapital ng mga ito. Dahil dito, kinailangan ng mga naturang bansa ang mangutang upang mapunan ang pagkawala ng kapital. Samakatwid, ang utang na panlabas ay maaari sanang gamitin upang pagaanin ang mabibigat na kalagayan ng mahihirap na bansa.
Datapwat ang kapangyarihang dulot ng kakayahang magpautang ay sinamantala ng mayayamang bansang siyang namumuno sa mga panlabas na institusyong tagapautang upang higpitan ang pagkakabilibid ng Ikatlong Daigdig sa neokolonyalismo. Ginawa nilang kundisyon sa bawat pautang ang pagpapatupad ng mga patakarang higit na nagpapatibay sa neokolonyal na kaayusan. Dahil dito, sa halip na magpaalwan sa kalagayan ng Ikatlong Daigdig ay lalong pinasidhi ng mga utang na panlabas ang kalagayan nito. Umabot ang lahat sa yugtong maging ang mga pangangailangan ng sambayanan tulad ng edukasyon at serbisyong pangkalusugan ay isinasakripisyo na alang-alang sa utang na panlabas.
Dahil dito, ang patuloy na paniningil ng utang na panlabas sa Ikatlong Daigdig ay umaani ng patindi nang patinding pagtutol mula sa iba't ibang sektor sa buong mundo. Umabot ang lahat sa pagsilang ng isang kampanya upang wakasan ang paniningil ng utang na panlabas sa mga bansa ng Ikatlong Daigdig.
Isa sa mga bunga ng kampanyang ito ang Jubilee Debt Campaign, na pinangungunahan ng mga iba't ibang militanteng grupo sa Gran Britanya at Hilagang Ireland. May mga katulong na pangkat sa iba't ibang bahagi ng mundo ang mga nasabing pangkat.
Isa sa mga gawain ng Jubilee Debt Campaign ay ang pagpapalaganap at pagpapalagda ng isang petisyong iniuukol sa Reyna ng Inglatera. Ang pamahalaan kasi ng Gran Britanya at Hilagang Ireland ay isa sa mga nangunguna sa pandaigdigang kampanya laban sa paniningil ng utang na panlabas sa mga bansa ng Ikatlong Daigdig. Layon ng petisyon ang ipakita sa pamahalaan ng Gran Britanya at Hilagang Ireland kung gaano kalaki ang pagtangkilik sa kampanya laban sa utang na panlabas sa buong mundo.
May elektronikong bersiyon ang petisyong ito, na maaaring lagdaan sa website ng Jubilee Debt Campaign. Halina't ating idagdag ang tinig natin.
Saturday, July 06, 2002
Pagbabalik sa 'Gapo
Hulyo 4, 1946 nang ang ating bansa’y gawaran ng “kasarinlan” ng mga Amerikanong mananakop.
Sa loob ng maraming taon, ang Hulyo 4 ay ating itinangi bilang Araw ng Kasarinlan, at sa ganito’y itinatwa natin ang isang matingkad na katotohanang lumilitaw kapag dinaanan ng ating mga mata ang mga pahina ng kasaysayan: na ang kalayaang tunay ay hindi kailanman ibinibigay ng mga umagaw nito kundi ipinaglalaban ng mga inagawan nito, at ang anumang kalayaang “ibinibigay” ay laging may karugtong na sinulid. Kagaya ng sinasabi sa isang awit ng The Jerks, “Walang libreng kalayaan/Ito’y pinagbabayaran”.
Naitama na lamang ang pagkakamaling ito noong kapanahunan ng Pangulong Diosdado Macapagal, nang ang Araw ng Kasarinlan ay ilipat sa Hunyo 12 dahil sa paggigiit ng mga makabansa. Ito naman ang tunay na Araw ng Kasarinlan sapagkat Hunyo 12, 1898 ipinahayag ang kalayaang natamo sa sama-samang pakikipaglaban ng mga Pilipino sa mga Kastila.
Ngunit nananatili ang Hulyo 4 bilang Araw ng Pagkakaibigan ng Pilipinas at Estados Unidos.
Sa nobelang ‘Gapo ni Lualhati Bautista, hinahalukay nang husto ang kaloob-looban ng “pagkakaibigang” ito.
Ang ‘Gapo sa pangunahi’y kasaysayan ni Michael Taylor, Jr., isang dadalawampuing taong gulang na folk singer na anak sa labas ng isang sundalong Amerikanong kailanma’y hindi niya nakita ang pagmumukha. Ngunit sa pagsulong ng nobela’y makikitang kasaysayan din ito ng mga Pilipinong namuhay sa Olongapong pinaghaharian ng mga sundalong Amerikano noong panahong naroon pa ang kanilang base militar.
Malaki ang galit ni Michael sa mga Amerikano dahil sa ginawa ng ama niyang pag-iwan sa kanyang ina, at sa kanyang pagiging anak sa labas, na nagsupling ng pagkutya mula kung kani-kanino. Ang galit na ito’y mararagdagan pa ng mga masasaksihan niyang kalapastanganang kagagawan ng mga sundalong Amerikano. Dahil dito, palagi niyang nakakasagutan si Magda, isang bargirl na inampon ng kanyang ina at kasama niyang lumaki, na isang masugid na tagahanga ng mga sundalong Amerikano sa kabila ng mga pasakit na kanyang dinanas sa kanilang mga kamay.
Malalapit na kaibigan ni Michael sina Modesto, isang manggagawa sa base militar, at Ali, isang homoseksuwal na masalapi. Sa pakikipag-ugnayan ni Michael sa dalawang ito ay mabubunyag ang kanilang mga kasaysayan—si Modesto’y api-apihan sa base militar, walang kaibigang Amerikano roon liban sa isang William Smith, at kaya na lamang nagtitiis sa kanyang trabaho ay sapagkat malaki ang kinikita niya roon, samantalang si Ali ay may kasintahang isang sundalong Amerikanong nagngangalang Richard Halloway.
Isang araw ay hindi na matitiis ni Modesto ang paglapastangan sa kanya ng mga sundalong Amerikano sa base militar at makikipagsagutan siya sa isang opisyal doon. Ang sagutan ay mauuwi sa suntukan, kung saan si Modesto ang makalalamang. Ngunit gaganti ang mga sundalong Amerikano at pagtutulung-tulungan nilang gulpihin si Modesto, sa kabila ng mga pagpipigil at pakikiusap ni William, hanggang sa mamatay.
Si Ali nama’y pagnanakawan ni Richard sa pakikipagsabwatan ng kasambahay nitong si Ignacio, at bubugbugin pa.
Samantala, si Magda nama’y nagkaroon ng isang kasintahang isa ring sundalo, na nagngangalang Steve Taylor, na di maglalaon ay makabubuntis sa kanya. Sa simula’y tila napakabait nito, at sa kauna-unahang pagkakatao’y parang nakita ni Michael sa kanya ang isang Amerikanong maaari niyang maging kaibigan. Subalit sa dakong huli’y malalaman niyang hindi naman pala ito tapat kay Magda at sa katunaya’y may babalikang asawa’t anak sa Estados Unidos.
Maalaala niya ang mga katampalasanang sinapit ng kanyang ina, nina Ali at Modesto, sa mga kamay ng mga Amerikano. At maiisip niyang si Magda’y paulit-ulit nang nilinlang ng mga Amerikanong minahal niya at ngayo’y nililinlang na naman. At ihahataw niya sa ulo ni Steve ang kanyang gitara, isang hataw, dalawang hataw, walang patumanggang hataw, hanggang sa mamatay ito.
Magtatapos ang nobelang si Michael ay dinadalaw ni Magda sa kulungan. Magpapaalam sa kanya si Magda na ipapangalan sa kanya ang anak nito. Michael Taylor III. Mahigpit na maghahawak ang kanilang mga kamay mula sa magkabilang panig ng mga rehas.
Ang nobelang ‘Gapo ni Lualhati Bautista, na gaya ng mga nobelang Noli me Tangere at El Filibusterismo ni Dr. Jose Rizal ay hango sa mga tunay na karanasan, ay sinulat noong dekada 80. Noon pa ma’y makabuluhan na ito sapagkat idinuduro nito sa ating mga mukha ang isang katotohanang noon at ngayon ma’y pilit nating tinatakasan at pinangangatwiranan sa pamamagitan ng kung anu-anong kahangalan. Ngunit ngayo’y lalong makabuluhan ito, sapagkat sa ilalim ng umiiral ngayong Balikatan ay di malayong ang buong bansa nati’y maging isang base militar ng Estados Unidos.
Hulyo 4, 1946 nang ang ating bansa’y gawaran ng “kasarinlan” ng mga Amerikanong mananakop.
Sa loob ng maraming taon, ang Hulyo 4 ay ating itinangi bilang Araw ng Kasarinlan, at sa ganito’y itinatwa natin ang isang matingkad na katotohanang lumilitaw kapag dinaanan ng ating mga mata ang mga pahina ng kasaysayan: na ang kalayaang tunay ay hindi kailanman ibinibigay ng mga umagaw nito kundi ipinaglalaban ng mga inagawan nito, at ang anumang kalayaang “ibinibigay” ay laging may karugtong na sinulid. Kagaya ng sinasabi sa isang awit ng The Jerks, “Walang libreng kalayaan/Ito’y pinagbabayaran”.
Naitama na lamang ang pagkakamaling ito noong kapanahunan ng Pangulong Diosdado Macapagal, nang ang Araw ng Kasarinlan ay ilipat sa Hunyo 12 dahil sa paggigiit ng mga makabansa. Ito naman ang tunay na Araw ng Kasarinlan sapagkat Hunyo 12, 1898 ipinahayag ang kalayaang natamo sa sama-samang pakikipaglaban ng mga Pilipino sa mga Kastila.
Ngunit nananatili ang Hulyo 4 bilang Araw ng Pagkakaibigan ng Pilipinas at Estados Unidos.
Sa nobelang ‘Gapo ni Lualhati Bautista, hinahalukay nang husto ang kaloob-looban ng “pagkakaibigang” ito.
Ang ‘Gapo sa pangunahi’y kasaysayan ni Michael Taylor, Jr., isang dadalawampuing taong gulang na folk singer na anak sa labas ng isang sundalong Amerikanong kailanma’y hindi niya nakita ang pagmumukha. Ngunit sa pagsulong ng nobela’y makikitang kasaysayan din ito ng mga Pilipinong namuhay sa Olongapong pinaghaharian ng mga sundalong Amerikano noong panahong naroon pa ang kanilang base militar.
Malaki ang galit ni Michael sa mga Amerikano dahil sa ginawa ng ama niyang pag-iwan sa kanyang ina, at sa kanyang pagiging anak sa labas, na nagsupling ng pagkutya mula kung kani-kanino. Ang galit na ito’y mararagdagan pa ng mga masasaksihan niyang kalapastanganang kagagawan ng mga sundalong Amerikano. Dahil dito, palagi niyang nakakasagutan si Magda, isang bargirl na inampon ng kanyang ina at kasama niyang lumaki, na isang masugid na tagahanga ng mga sundalong Amerikano sa kabila ng mga pasakit na kanyang dinanas sa kanilang mga kamay.
Malalapit na kaibigan ni Michael sina Modesto, isang manggagawa sa base militar, at Ali, isang homoseksuwal na masalapi. Sa pakikipag-ugnayan ni Michael sa dalawang ito ay mabubunyag ang kanilang mga kasaysayan—si Modesto’y api-apihan sa base militar, walang kaibigang Amerikano roon liban sa isang William Smith, at kaya na lamang nagtitiis sa kanyang trabaho ay sapagkat malaki ang kinikita niya roon, samantalang si Ali ay may kasintahang isang sundalong Amerikanong nagngangalang Richard Halloway.
Isang araw ay hindi na matitiis ni Modesto ang paglapastangan sa kanya ng mga sundalong Amerikano sa base militar at makikipagsagutan siya sa isang opisyal doon. Ang sagutan ay mauuwi sa suntukan, kung saan si Modesto ang makalalamang. Ngunit gaganti ang mga sundalong Amerikano at pagtutulung-tulungan nilang gulpihin si Modesto, sa kabila ng mga pagpipigil at pakikiusap ni William, hanggang sa mamatay.
Si Ali nama’y pagnanakawan ni Richard sa pakikipagsabwatan ng kasambahay nitong si Ignacio, at bubugbugin pa.
Samantala, si Magda nama’y nagkaroon ng isang kasintahang isa ring sundalo, na nagngangalang Steve Taylor, na di maglalaon ay makabubuntis sa kanya. Sa simula’y tila napakabait nito, at sa kauna-unahang pagkakatao’y parang nakita ni Michael sa kanya ang isang Amerikanong maaari niyang maging kaibigan. Subalit sa dakong huli’y malalaman niyang hindi naman pala ito tapat kay Magda at sa katunaya’y may babalikang asawa’t anak sa Estados Unidos.
Maalaala niya ang mga katampalasanang sinapit ng kanyang ina, nina Ali at Modesto, sa mga kamay ng mga Amerikano. At maiisip niyang si Magda’y paulit-ulit nang nilinlang ng mga Amerikanong minahal niya at ngayo’y nililinlang na naman. At ihahataw niya sa ulo ni Steve ang kanyang gitara, isang hataw, dalawang hataw, walang patumanggang hataw, hanggang sa mamatay ito.
Magtatapos ang nobelang si Michael ay dinadalaw ni Magda sa kulungan. Magpapaalam sa kanya si Magda na ipapangalan sa kanya ang anak nito. Michael Taylor III. Mahigpit na maghahawak ang kanilang mga kamay mula sa magkabilang panig ng mga rehas.
Ang nobelang ‘Gapo ni Lualhati Bautista, na gaya ng mga nobelang Noli me Tangere at El Filibusterismo ni Dr. Jose Rizal ay hango sa mga tunay na karanasan, ay sinulat noong dekada 80. Noon pa ma’y makabuluhan na ito sapagkat idinuduro nito sa ating mga mukha ang isang katotohanang noon at ngayon ma’y pilit nating tinatakasan at pinangangatwiranan sa pamamagitan ng kung anu-anong kahangalan. Ngunit ngayo’y lalong makabuluhan ito, sapagkat sa ilalim ng umiiral ngayong Balikatan ay di malayong ang buong bansa nati’y maging isang base militar ng Estados Unidos.
Thursday, July 04, 2002
Pagpatay kay Beng Hernandez: Alang-Alang sa Pambansang Seguridad?
Isang pangalan ang bumulaga sa mga mambabasa ng mga pahayagan ilang araw makaraan ang Abril 5: si Benjaline “Beng” Hernandez. Natagpuan ang kanyang bangkay, kasama ng mga bangkay ng tatlong iba pa, sa isang liblib na nayon sa Mindanao.
Malaking alingasngas ang nilikha ng pagkakatagpo sa kanyang bangkay. Marami ang nanawagan ng isang masusing pagsisiyasat sa kanyang pagkamatay—mga aktibista, peryodista, at maging si Senador Aquilino Pimentel, Jr.
Ngunit bakit gayon na lamang kalaki ang ingay na nilikha ng pagkakatagpo sa kanyang bangkay? Hindi ba’t halos araw-araw nama’y may natatagpuang bangkay sa kung saang sulok ng Pilipinas?
Nang siya’y mamatay, si Beng Hernandez ang Katulong na Pangkalahatang Kalihim ng Karapatan, isang organisasyong nagsusulong ng karapatang pantao, sa Timog Mindanao, bukod pa sa pagiging Pangalawang Pangulo ng College Editors Guild of the Philippines sa Mindanao.
Nang siya’y mamatay, si Beng Hernandez ay nasa Sitio Bukatol sa Arakan Valley sa Cotabato, nagsasagawa ng pananaliksik hinggil sa kalagayan ng mga magsasaka roon at naghahabol sa pananaliksik ding sinimulan niya noon pang nakaraang taon hinggil sa isang masaker na naganap sa Tababa, na nasa Arakan Valley rin.
Natagpuan ang kanyang bangkay kasama ng mga bangkay nina Crisanto Andrade, Vivian Amora, at Labaon Sinunday.
Ayon sa mga saksing taganayon, si Beng at ang kanyang mga kasama ay nasa isang dampa at manananghali na sana nang biglang magpaputok ang may anim na kasapi ng Civilian Armed Forces Geographical Unit (CAFGU) sa pamumuno ng isang Sarhento Antonio Torella.
Ang kasama nilang si Labaon Sinunday, isang Lumad, ay tumakbo, subalit siya’y nahagip ng punlo at napatay. Si Beng at ang dalawa pang natira niyang kasama, sina Crisanto Andrade at Vivian Amora, ay nagsitalon mula sa dampa, datapwat naharang ng mga milisyang CAFGU at ipinagbabalibag sa lupa. Ilang sandali pa’y pawang mga bangkay na ang tatlo, tulad ng naunang napatay na kasama nilang si Sinunday.
Pilit na pinasisinungalingan ng militar at ng Gobernador ng Hilagang Cotabato, si Emmanuel “Manny” Piñol, ang mga salaysay ng mga saksi. Anang mga tagapagsalita ng militar, sina Beng ay mga kasapi ng New People’s Army na napatay sa isang sagupaan. Idinagdag pa ni Gobernador Piñol na ang mga nakasulat sa talaarawan ni Beng ay nagpapatunay na isa siyang “rebelde.”
Unang-una, kung talagang may talaarawan si Beng na nagpapatunay na siya’y isang “rebelde”, tulad ng sinabi ni Gobernador Piñol ng Hilagang Cotabato, bakit tila si Gobernador Piñol lamang ang nakakita ng talaarawang nasabi?
Ikalawa, ang usapin ay hindi kung si Beng at ang kanyang mga kasama ay mga “rebelde” o hindi—ang usapin ay kung tunay nga bang sa isang sagupaan sila nalagutan ng hininga.
Nang matagpuan ang mga bangkay ni Beng at ng kanyang mga kasamang sina Amora at Andrade, nakataas ang kanilang mga kamay, na para bang pilit nilang ipinagsanggalang ang kanilang mga sarili, dili kaya'y nagmakaawa sila.
Basag ang bungo ni Beng, palatandaang ito’y pinukpok o binagsakan ng kung anong mapurol na bagay. Duguan at sugatan ang isa sa kanyang mga kamay. Sunog sa pulbura ang dibdib—hindi ba’t ito’y maliwanag na katibayang siya’y binaril nang malapitan? May mga pasa pa sa iba’t ibang bahagi ng kanyang katawan at mukha.
Sabog ang ulo ni Andrade.
Lumuwa naman ang utak at bituka ni Amora.
Kung tutuusi’y hindi na kailangan ang mga salaysay ng mga saksing taganayon upang mapag-alaman kung ano talaga ang nangyari kina Beng—ang mga hitsura na ng kanilang mga bangkay ang nagsasabi kung sino ang sinungaling, ang mga saksing taganayon o si Gobernador Emmanuel “Manny” Piñol at ang mga tagapagsalita ng militar.
At ano naman kaya ang isasagot ng militar at ng CAFGU sakaling sila’y tanungin kung bakit gayon ang sinapit ni Beng at ng kanyang mga kasama? Sasabihin nilang sina Beng ay mga subersibo at ang nangyari sa kanila ay nangyari dahil sa kagustuhan ng militar at ng CAFGU na pangalagaan ang pambansang seguridad. Ganyan mangatwiran ang militar at ang CAFGU, kaya’t ang ganyang sagot ay maaasahan nang manggaling sa kanila. Ang batas militar, na kinatampukan ng malawakang paglabag sa karapatang pantao, ay pinangangatwiranan magpahanggang ngayon ng mga lumikha at nagpatupad nito sa pamamagitan ng pagsasabing ito’y kinailangan upang pangalagaan ang pambansang seguridad.
Datapwat maitatanong din naman natin: Si Beng ba at ang kanyang mga kasama ay naging mga banta sa pambansang seguridad?
Nang mamatay si Beng at ang kanyang mga kasama, sinisiyasat nila ang mga paglabag sa karapatang pantao sa pook na kanilang kinamatayan. Samakatwid, namatay silang nagsusulong ng karapatang pantao. Paano sila naging mga banta, kung gayon, sa pambansang seguridad? Hindi ba’t ang pambansang seguridad ay ang katiyakang matatamasa ng isang bansa at ng lahat ng mga indibidwal na kasapi nito ang lahat nilang mga karapatan bilang mga tao nang walang anumang banta ng kaparusahan? Samakatwid, sina Benjaline “Beng” Hernandez, Labaon Sinunday, Crisanto Amora, at Vivian Andrade ay pawang namatay na nagsusulong ng tunay na pambansang seguridad.
Hindi, hindi kailanman naging banta sa pambansang seguridad si Beng Hernandez at ang kanyang mga kasama noong kasumpa-sumpang araw na iyon sa Sitio Bukatol. Subalit sila’y naging mga banta sa isang uri ng “seguridad” na pinakikinabangan ng iilan lamang—ang “seguridad” ng isang sistemang lumalabag sa mga karapatan ng sambayanan. Dahil dito, sila’y pinatay ng mga tagapagtanggol ng nasabing sistema.
Isang pangalan ang bumulaga sa mga mambabasa ng mga pahayagan ilang araw makaraan ang Abril 5: si Benjaline “Beng” Hernandez. Natagpuan ang kanyang bangkay, kasama ng mga bangkay ng tatlong iba pa, sa isang liblib na nayon sa Mindanao.
Malaking alingasngas ang nilikha ng pagkakatagpo sa kanyang bangkay. Marami ang nanawagan ng isang masusing pagsisiyasat sa kanyang pagkamatay—mga aktibista, peryodista, at maging si Senador Aquilino Pimentel, Jr.
Ngunit bakit gayon na lamang kalaki ang ingay na nilikha ng pagkakatagpo sa kanyang bangkay? Hindi ba’t halos araw-araw nama’y may natatagpuang bangkay sa kung saang sulok ng Pilipinas?
Nang siya’y mamatay, si Beng Hernandez ang Katulong na Pangkalahatang Kalihim ng Karapatan, isang organisasyong nagsusulong ng karapatang pantao, sa Timog Mindanao, bukod pa sa pagiging Pangalawang Pangulo ng College Editors Guild of the Philippines sa Mindanao.
Nang siya’y mamatay, si Beng Hernandez ay nasa Sitio Bukatol sa Arakan Valley sa Cotabato, nagsasagawa ng pananaliksik hinggil sa kalagayan ng mga magsasaka roon at naghahabol sa pananaliksik ding sinimulan niya noon pang nakaraang taon hinggil sa isang masaker na naganap sa Tababa, na nasa Arakan Valley rin.
Natagpuan ang kanyang bangkay kasama ng mga bangkay nina Crisanto Andrade, Vivian Amora, at Labaon Sinunday.
Ayon sa mga saksing taganayon, si Beng at ang kanyang mga kasama ay nasa isang dampa at manananghali na sana nang biglang magpaputok ang may anim na kasapi ng Civilian Armed Forces Geographical Unit (CAFGU) sa pamumuno ng isang Sarhento Antonio Torella.
Ang kasama nilang si Labaon Sinunday, isang Lumad, ay tumakbo, subalit siya’y nahagip ng punlo at napatay. Si Beng at ang dalawa pang natira niyang kasama, sina Crisanto Andrade at Vivian Amora, ay nagsitalon mula sa dampa, datapwat naharang ng mga milisyang CAFGU at ipinagbabalibag sa lupa. Ilang sandali pa’y pawang mga bangkay na ang tatlo, tulad ng naunang napatay na kasama nilang si Sinunday.
Pilit na pinasisinungalingan ng militar at ng Gobernador ng Hilagang Cotabato, si Emmanuel “Manny” Piñol, ang mga salaysay ng mga saksi. Anang mga tagapagsalita ng militar, sina Beng ay mga kasapi ng New People’s Army na napatay sa isang sagupaan. Idinagdag pa ni Gobernador Piñol na ang mga nakasulat sa talaarawan ni Beng ay nagpapatunay na isa siyang “rebelde.”
Unang-una, kung talagang may talaarawan si Beng na nagpapatunay na siya’y isang “rebelde”, tulad ng sinabi ni Gobernador Piñol ng Hilagang Cotabato, bakit tila si Gobernador Piñol lamang ang nakakita ng talaarawang nasabi?
Ikalawa, ang usapin ay hindi kung si Beng at ang kanyang mga kasama ay mga “rebelde” o hindi—ang usapin ay kung tunay nga bang sa isang sagupaan sila nalagutan ng hininga.
Nang matagpuan ang mga bangkay ni Beng at ng kanyang mga kasamang sina Amora at Andrade, nakataas ang kanilang mga kamay, na para bang pilit nilang ipinagsanggalang ang kanilang mga sarili, dili kaya'y nagmakaawa sila.
Basag ang bungo ni Beng, palatandaang ito’y pinukpok o binagsakan ng kung anong mapurol na bagay. Duguan at sugatan ang isa sa kanyang mga kamay. Sunog sa pulbura ang dibdib—hindi ba’t ito’y maliwanag na katibayang siya’y binaril nang malapitan? May mga pasa pa sa iba’t ibang bahagi ng kanyang katawan at mukha.
Sabog ang ulo ni Andrade.
Lumuwa naman ang utak at bituka ni Amora.
Kung tutuusi’y hindi na kailangan ang mga salaysay ng mga saksing taganayon upang mapag-alaman kung ano talaga ang nangyari kina Beng—ang mga hitsura na ng kanilang mga bangkay ang nagsasabi kung sino ang sinungaling, ang mga saksing taganayon o si Gobernador Emmanuel “Manny” Piñol at ang mga tagapagsalita ng militar.
At ano naman kaya ang isasagot ng militar at ng CAFGU sakaling sila’y tanungin kung bakit gayon ang sinapit ni Beng at ng kanyang mga kasama? Sasabihin nilang sina Beng ay mga subersibo at ang nangyari sa kanila ay nangyari dahil sa kagustuhan ng militar at ng CAFGU na pangalagaan ang pambansang seguridad. Ganyan mangatwiran ang militar at ang CAFGU, kaya’t ang ganyang sagot ay maaasahan nang manggaling sa kanila. Ang batas militar, na kinatampukan ng malawakang paglabag sa karapatang pantao, ay pinangangatwiranan magpahanggang ngayon ng mga lumikha at nagpatupad nito sa pamamagitan ng pagsasabing ito’y kinailangan upang pangalagaan ang pambansang seguridad.
Datapwat maitatanong din naman natin: Si Beng ba at ang kanyang mga kasama ay naging mga banta sa pambansang seguridad?
Nang mamatay si Beng at ang kanyang mga kasama, sinisiyasat nila ang mga paglabag sa karapatang pantao sa pook na kanilang kinamatayan. Samakatwid, namatay silang nagsusulong ng karapatang pantao. Paano sila naging mga banta, kung gayon, sa pambansang seguridad? Hindi ba’t ang pambansang seguridad ay ang katiyakang matatamasa ng isang bansa at ng lahat ng mga indibidwal na kasapi nito ang lahat nilang mga karapatan bilang mga tao nang walang anumang banta ng kaparusahan? Samakatwid, sina Benjaline “Beng” Hernandez, Labaon Sinunday, Crisanto Amora, at Vivian Andrade ay pawang namatay na nagsusulong ng tunay na pambansang seguridad.
Hindi, hindi kailanman naging banta sa pambansang seguridad si Beng Hernandez at ang kanyang mga kasama noong kasumpa-sumpang araw na iyon sa Sitio Bukatol. Subalit sila’y naging mga banta sa isang uri ng “seguridad” na pinakikinabangan ng iilan lamang—ang “seguridad” ng isang sistemang lumalabag sa mga karapatan ng sambayanan. Dahil dito, sila’y pinatay ng mga tagapagtanggol ng nasabing sistema.
Saturday, June 29, 2002
Kami Rin ang Salarin
Alay kina Liliosa Hilao, Puri Pedro, Lisa Balando, Enrique Voltaire Garcia II, Dr. Bobby de la Paz, P. Tulio Favali, Macli-ing Dulag, Atty. Rolando Olalia, Lean Alejandro, Ramon Ternida, Gypsy Zabala, Beng Hernandez, Expedito at Manuela Albarillo, at iba pang mga aktibistang biktima ng pagpatay na labag sa karapatang pantao
Kami rin ay biktima;
dugo natin ang ibinuhos sa lupa
nang lagutin ang inyong paghinga.
Ngunit patawad, pagkat
kami rin ang salarin;
ang aming kawalang-bahala
ang sandatang ginamit
ng mga berdugo.
Alay kina Liliosa Hilao, Puri Pedro, Lisa Balando, Enrique Voltaire Garcia II, Dr. Bobby de la Paz, P. Tulio Favali, Macli-ing Dulag, Atty. Rolando Olalia, Lean Alejandro, Ramon Ternida, Gypsy Zabala, Beng Hernandez, Expedito at Manuela Albarillo, at iba pang mga aktibistang biktima ng pagpatay na labag sa karapatang pantao
Kami rin ay biktima;
dugo natin ang ibinuhos sa lupa
nang lagutin ang inyong paghinga.
Ngunit patawad, pagkat
kami rin ang salarin;
ang aming kawalang-bahala
ang sandatang ginamit
ng mga berdugo.
Sunday, June 23, 2002
Ayaw Ko sa Lahat
Ayaw ko sa lahat ang ako'y tanungin
kung bakit ang lansanga'y langit sa akin
kapag kasama ko sa paglakad
ang mga kartelon at bandila.
Pagkat pag ako'y tinanong ng gayon,
para akong tinatanong
kung bakit kailangang lumaban
kapag sinisiil,
kung bakit kailangang tumae
kapag natatae.
Datapwat ibig ko rin ang ako'y tanungin
kung bakit ang lansanga'y langit sa akin
kapag kasama ko sa paglakad
ang mga kartelon at bandila,
pagkat ibig kong ipaunawa
sa mga hindi makaunawa
ang kanilang kawalang-pang-unawa.
Ayaw ko sa lahat ang ako'y tanungin
kung bakit ang lansanga'y langit sa akin
kapag kasama ko sa paglakad
ang mga kartelon at bandila.
Pagkat pag ako'y tinanong ng gayon,
para akong tinatanong
kung bakit kailangang lumaban
kapag sinisiil,
kung bakit kailangang tumae
kapag natatae.
Datapwat ibig ko rin ang ako'y tanungin
kung bakit ang lansanga'y langit sa akin
kapag kasama ko sa paglakad
ang mga kartelon at bandila,
pagkat ibig kong ipaunawa
sa mga hindi makaunawa
ang kanilang kawalang-pang-unawa.
Saturday, June 22, 2002
Ang Kababaihan at ang Impeachment Trial
Itatanong pa ba natin kung masama ang turing sa kababaihan sa ating lipunan? Ang gumawa nito’y parang pagtatanong kung mabaho ang dumi ng pusa. Ang turing ng ating lipunan sa babae ay isang uri ng nilalang na duwag at mahina at hangal. Hindi pa nakatutulong ang mga patalastas at palabas na naglalarawan sa mga babae bilang mga gantimpala sa paggamit ng “tumpak” na produkto, dili kaya’y mga gulugod-dikyang hindi mabubuhay nang walang lalaki. Dagdag pa rito ang mga babaeng siyang pinakamalilimit na maging laman ng balita noong kasagsagan ng kapangyarihan ni Erap Estrada—sina Loi Estrada, Laarni Enriquez, Guia Gomez, Weng Lopez, at Joy Melendres—na kapalit ng saksakan ng gagarang mansiyon ay pumayag na maging mga laruan, mga mapagpipilian sa isang harem, dili kaya’y sa isang “aquarium” sa isang girlie bar.
Noong nililitis si Erap sa Senado, napag-usapan sa isang palabas sa telebisyon ang epekto ng pagpapalabas ng naturang paglilitis sa kababaihang Pilipino. Nagkaisa ang sikologong si Dr. Margie Holmes at ang lider-peminista at ngayo’y mambabatas na si Liza Maza sa pagsasabing ang pinakamalaking epekto ng impeachment trial sa kababaihang Pilipino ay ang pagpapakita sa kanila ng mga halimbawang taliwas sa nakagawian nang imahe ng kababaihan sa kulturang kinagisnan natin.
At siyang totoo! Bagama’t ang impeachment trial ay hindi nawalan ng mga Yolanda Ricaforte, Miriam Defensor-Santiago, at Nikki Coseteng, sa kalakha’y mapagmulat at mapagpalaya ang naging papel ng kababaihan sa naturang paglilitis.
Sino ba naman ang makalilimot kina Emma Lim at Menchu Itchon, na nagsiwalat ng kung paano nanginain ang dating Pangulo sa salaping isinupling ng gawaing iligal?
Sino ba naman ang makalilimot kina Shakira Yu, Edelquinn Nantes, Annie Ngo, Rosario Bautista, at Caridad Rodenas, na nagbunyag ng kung paano sinalaula ng pinatalsik na Pangulo ang sistema ng pagbabangko sa Pilipinas sa pamamagitan ng paglalagak ng nakaw na yaman sa ating mga bangko?
Sino ba naman ang makalilimot kay Clarissa Ocampo, na nagbunyag ng kung paano nagtago ang pinatalsik na Pangulo sa likod ng isang huwad na pangalan upang pagtakpan ang pag-iimbak ng nakaw na salapi sa kanilang bangko?
Sino ba naman ang makalilimot kay Atty. Jazmin Banal, na nagtakwil sa pagiging mukhang perang siyang kalakaran ng lipunan sa pamamagitan ng paglipat sa isang trabahong ang katumbas na sahod ay di sintaas ng sa kanyang pinanggalingang opisina matapos ang pirmahan ng mga kahina-hinalang dokumento?
Bilang isa sa mga pangunahing tagapaghatid ng mga ideya, ang pabatiran ay isa rin sa mga pangunahing tagapaghubog ng kultura. Kung ang ating pabatiran ay maghahanap at magtatampok ng mga babaeng tulad niyaong magigiting na babaeng testigo ng paglilitis kay Joseph Ejercito Estrada sa Senado, malaki ang ipagbabago ng pagtingin sa kababaihan sa ating lipunan.
Itatanong pa ba natin kung masama ang turing sa kababaihan sa ating lipunan? Ang gumawa nito’y parang pagtatanong kung mabaho ang dumi ng pusa. Ang turing ng ating lipunan sa babae ay isang uri ng nilalang na duwag at mahina at hangal. Hindi pa nakatutulong ang mga patalastas at palabas na naglalarawan sa mga babae bilang mga gantimpala sa paggamit ng “tumpak” na produkto, dili kaya’y mga gulugod-dikyang hindi mabubuhay nang walang lalaki. Dagdag pa rito ang mga babaeng siyang pinakamalilimit na maging laman ng balita noong kasagsagan ng kapangyarihan ni Erap Estrada—sina Loi Estrada, Laarni Enriquez, Guia Gomez, Weng Lopez, at Joy Melendres—na kapalit ng saksakan ng gagarang mansiyon ay pumayag na maging mga laruan, mga mapagpipilian sa isang harem, dili kaya’y sa isang “aquarium” sa isang girlie bar.
Noong nililitis si Erap sa Senado, napag-usapan sa isang palabas sa telebisyon ang epekto ng pagpapalabas ng naturang paglilitis sa kababaihang Pilipino. Nagkaisa ang sikologong si Dr. Margie Holmes at ang lider-peminista at ngayo’y mambabatas na si Liza Maza sa pagsasabing ang pinakamalaking epekto ng impeachment trial sa kababaihang Pilipino ay ang pagpapakita sa kanila ng mga halimbawang taliwas sa nakagawian nang imahe ng kababaihan sa kulturang kinagisnan natin.
At siyang totoo! Bagama’t ang impeachment trial ay hindi nawalan ng mga Yolanda Ricaforte, Miriam Defensor-Santiago, at Nikki Coseteng, sa kalakha’y mapagmulat at mapagpalaya ang naging papel ng kababaihan sa naturang paglilitis.
Sino ba naman ang makalilimot kina Emma Lim at Menchu Itchon, na nagsiwalat ng kung paano nanginain ang dating Pangulo sa salaping isinupling ng gawaing iligal?
Sino ba naman ang makalilimot kina Shakira Yu, Edelquinn Nantes, Annie Ngo, Rosario Bautista, at Caridad Rodenas, na nagbunyag ng kung paano sinalaula ng pinatalsik na Pangulo ang sistema ng pagbabangko sa Pilipinas sa pamamagitan ng paglalagak ng nakaw na yaman sa ating mga bangko?
Sino ba naman ang makalilimot kay Clarissa Ocampo, na nagbunyag ng kung paano nagtago ang pinatalsik na Pangulo sa likod ng isang huwad na pangalan upang pagtakpan ang pag-iimbak ng nakaw na salapi sa kanilang bangko?
Sino ba naman ang makalilimot kay Atty. Jazmin Banal, na nagtakwil sa pagiging mukhang perang siyang kalakaran ng lipunan sa pamamagitan ng paglipat sa isang trabahong ang katumbas na sahod ay di sintaas ng sa kanyang pinanggalingang opisina matapos ang pirmahan ng mga kahina-hinalang dokumento?
Bilang isa sa mga pangunahing tagapaghatid ng mga ideya, ang pabatiran ay isa rin sa mga pangunahing tagapaghubog ng kultura. Kung ang ating pabatiran ay maghahanap at magtatampok ng mga babaeng tulad niyaong magigiting na babaeng testigo ng paglilitis kay Joseph Ejercito Estrada sa Senado, malaki ang ipagbabago ng pagtingin sa kababaihan sa ating lipunan.
Monday, June 17, 2002
Karapatang Pantao?
Nang ako'y bago pa lamang sa IBON Foundation, may isang araw na ako'y naglakad-lakad sa aming opisina habang tawa nang tawa. Pinagtitinginan na ako ng aking mga kaopisina at kulang na lang ay may magsabing nasisira na ang ulo ko, datapwat walang hinto ang aking pagtawa.
Bakit ako natawa? Nakakita ako ng isang libro sa aming aklatan tungkol sa karapatang pantao, at alam ba ninyo kung sino raw ang may-akda? Walang iba kundi ang yumaong dating Pangulong Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos.
Nang ako'y bago pa lamang sa IBON Foundation, may isang araw na ako'y naglakad-lakad sa aming opisina habang tawa nang tawa. Pinagtitinginan na ako ng aking mga kaopisina at kulang na lang ay may magsabing nasisira na ang ulo ko, datapwat walang hinto ang aking pagtawa.
Bakit ako natawa? Nakakita ako ng isang libro sa aming aklatan tungkol sa karapatang pantao, at alam ba ninyo kung sino raw ang may-akda? Walang iba kundi ang yumaong dating Pangulong Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos.
Sunday, June 16, 2002
Kung Hindi Na Nagkukuyom
Kung hindi na nagkukuyom
ang mga kamay ko
sa tuwing may mga ugat
na nakarugtong
sa puso ng bayan
na pinipigtal
ng mga alagang uod
ng banyagang buwitre,
buong pusong iaalok ko
sa mga ahas at buwaya
ang mga kamay na ito,
at akin pang ikaliligaya
ang sila'y handugan
ng pagkaing nararapat sa kanila.
Kung hindi na nagkukuyom
ang mga kamay ko
sa tuwing may mga ugat
na nakarugtong
sa puso ng bayan
na pinipigtal
ng mga alagang uod
ng banyagang buwitre,
buong pusong iaalok ko
sa mga ahas at buwaya
ang mga kamay na ito,
at akin pang ikaliligaya
ang sila'y handugan
ng pagkaing nararapat sa kanila.
Sa Ikaisang Daan at Apat na Araw ng Kalayaan
Hindi pa ito ang panahon
ng pagdiriwang,
Inang Bayan.
Ang batas ng agilang kutyog
ay mariing tumatapak
sa sariling batas mo.
At ang tumatapak na sapatos
ay pinakikintab pa ng dila
ng mga Hudas na dugong-bughaw.
Lisanin ang piging,
Inang Bayan!
May huwad na bathala pang dapat
na gapiin,
may gintong tanikala pang dapat
na tunawin.
Hunyo 12, 2002
San Pedro, Laguna
Hindi pa ito ang panahon
ng pagdiriwang,
Inang Bayan.
Ang batas ng agilang kutyog
ay mariing tumatapak
sa sariling batas mo.
At ang tumatapak na sapatos
ay pinakikintab pa ng dila
ng mga Hudas na dugong-bughaw.
Lisanin ang piging,
Inang Bayan!
May huwad na bathala pang dapat
na gapiin,
may gintong tanikala pang dapat
na tunawin.
Hunyo 12, 2002
San Pedro, Laguna
Subscribe to:
Posts (Atom)